Về chuyện đặt tên cho trẻ nhỏ

Đặt tên cho con thể hiện trình độ của cha mẹ, câu nhận định này về cuộc sống (khoa học xã hội) không hoàn toàn đúng, nhưng phần lớn là đúng. Không như các mệnh đề của khoa học tự nhiên, chỉ có để hoặc đúng hoặc sai, các nhận định về cuộc sống khi được số đông ủng hộ thì được coi là đúng (số đông thắng khi bỏ phiếu).

Đặt tên cho con không chỉ thể hiện trình độ của cha mẹ, mà còn thể hiện mong muốn của cha mẹ. Trong những năm chiến tranh ở Việt Nam, những tên như Hùng, Dũng, Mạnh, Thắng được yêu thích hơn. Sau này hòa bình, mới đến những tên như Phú, Hưng, Cường, Thịnh. Thường thường cha mẹ mong muốn gì thì đặt tên con mình là như thế.

Tên đầy đủ của người Việt Nam thường có ba từ. Từ thứ nhất là họ, thứ hai là đệm và thứ ba là tên. Cũng có không ít tên chỉ có hai từ, chỉ có họ và tên chứ không có từ đệm như Nguyễn Du, Trần Cảnh, Lê Hoàn… Không biết từ bao giờ ở Nam Bộ có cách đặt tên bốn từ, theo đó hai từ đầu là họ cha họ mẹ, từ tiếp theo là đệm, sau đó đến tên. Văn hóa này đang lan dần ra miền Bắc. Tên danh nhân thường được đặt cho các đường phố ở các đô thị, phần lớn các tên có ba từ.

Tên này có ý là đứa con cũng phải lưu dấu ấn gì của người mẹ trong đó, chứ đẻ con ra, nuôi con khôn lớn biết bao nhiêu công mà con chỉ mang họ bố là không công bằng. Tôi cho đây là một quan niệm sai lầm, đứa con mang trong mình gen của cha mẹ tổ tiên, đó là có cha mẹ ở trong đó rồi. Giả như một gia đình người cha có họ Đỗ, người mẹ có họ Nguyễn, khi đẻ con đặt tên là Đỗ Nguyễn Văn An. Tên này không hợp lý, vì họ của người mẹ quá đông ở Việt Nam, có thể dẫn đến chuyện ghi thiếu họ trong hồ sơ.

***

Nếu những đứa con chỉ mang gen cha thì những phần lớn anh dũng, quân tử chết hết trong chiến tranh rồi, loài người không còn nhiều gen anh hùng, dũng cảm nữa. Tôi biết nhiều gia đình có hai con gái, nhưng một trong hai cháu có ngoại hình và cá tính giống hệt cha. Rồi các gia đình có hai cháu trai, một trong hai cháu có ngoại hình và tính cách giống hệt mẹ. Hãy yên tâm là gen của cha mẹ luôn “ghi” lại trong con cháu, dù là trai hay là gái.

Cô hoa khôi đi thi “Hoa hậu trái đất” năm nay của Việt Nam tên là Nguyễn Thị Lệ Nam Em, một cái tên đối với vùng Nam Bộ cô ta sống là bình thường, nhưng đối với người miền Bắc chúng tôi thì rất khôi hài. Tôi tin, đa số người miền Bắc chúng tôi không hiểu tên đó có ý nghĩa gì, và có thông điệp gì ở trong đó? Có lẽ cha mẹ cô chỉ đặt cho cô cái tên để gọi thế thôi, chứ không có thông điệp nào cả. Xin đừng đau đầu vì chuyện đó!

Có nhiều nhà, kể cả là nhà có học vấn rất cao nhưng đặt tên con rất buồn cười. Một ví dụ phố biến là đặt tên Nhi cho các bé gái. Nhi theo tiếng Hán có nhiều nghĩa, nhưng nghĩa phố biến nhất ở Việt Nam là “đứa trẻ”. Tên là thứ đi theo con người ta đến suốt đời. Chả lẽ đến năm 70-80 tuổi, trẻ con lại gọi bà là “Bà Nhi ơi” sao? Nhiều từ theo nghĩa Hán là đẹp, ngày xưa dùng nhiều nhưng nay do không hiểu nên ít dùng như: Cát (吉): tốt lành, Cơ (基): nền tảng, Dĩnh (穎): thông minh, Túc (足): đầy đủ…

Đặt tên cho trẻ là chuyện không đơn giản. Nhiều gia đình, dòng họ đã mâu thuẫn vì đặt tên cho con. Ngày nay người ta còn áp dụng chuyện phong thủy, âm dương ngũ hành vào đặt việc tên cho trẻ. Người hay chữ thì nghiền ngẫm rồi đặt tên cho con, cũng có thể trong quá trình sống và làm việc họ gặp được những cái tên hay, rồi ghi nhớ lại để chờ đến dịp thì dùng. Đặt tên người cũng như đặt tên thương hiệu, thương hiệu đẹp dễ thành công.