Thời đại điện thoại thông minh

Với những ồn ào gần đây, trong thời đại kĩ thuật số này, không chỉ các nhân vật của công chúng cần cẩn trọng trong lời ăn tiếng nói, và cử chỉ hành vi ở bất kỳ đâu, mà chính mỗi chúng ta cũng đều có thể trở thành “tâm bão” truyền thông của báo chí và mạng xã hội.

Mỗi khi chiếc điện thoại thông minh (camera) giơ lên, từ chuyện cô giáo mắng học sinh, cán bộ phanh áo khi tiếp dân, nhà sư lỡ lời, bác sĩ gác chân lên bàn trong ca trực, hay hình ảnh bảo vệ cõng cán bộ trời mưa, tất cả đều có thể trở thành “tâm bão” của đám đông thích ồn ào.

Thử tưởng tượng, tôi là một nhà giáo không tránh khỏi 30 năm trong nghề của mình có những hành xử không đúng với chuẩn mực của một giáo viên, chẳng may lúc đó một sinh viên đưa điện thoại lên. Và với tốc độ lan tràn theo cấp số nhân của mạng xã hội, tôi sẽ tâm thành “tâm bão” của dư luận, thỏa mãn bản tính tò mò của mọi người trong chốc lát.

Trong thế giới phẳng này, chúng ta tương tác, giám sát, thậm chí đấu tố lẫn nhau qua những bộ lọc nhất định. Một mặt nào đó, thông tin kiến tạo có thể giám sát xã hội tốt hơn. Chúng ta đều nhớ đoạn phim một công an khu vực vào khám nhà và nhổ nước bọt vào mặt dân. Nhờ chiếc điện thoại ghi lại những gì xảy ra, công bằng đã được trả lại cho người dân sau đó.

Ngược lại, khi bức tranh không hoàn thiện, hay bị sắp đặt có thể khiến xã hội tạm thời hiểu sai cả một vấn đề lớn. Bởi đám đông vốn tư duy chủ yếu bằng hình ảnh và cảm tính. Một bức ảnh bị cắt góc thì chỉ thấy một mảng tối của vấn đề và góc nhìn của người chụp. Báo chí và công chúng đã không ít lần bị lừa rất ngoạn mục.

Ngày nay, cơ chế giám sát đã thay đổi. Nếu như trước đây hàng xóm tò mò muốn biết chúng ta làm gì họ sẽ tới nhà giả vờ tiếp cận, quan sát, ngày nay, họ chỉ cần vào mạng xã hội và nghiên cứu chúng ta. Tôi nhớ trong một hội thảo truyền thông ở Anh năm 2014, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, thông tin cá nhân trên mạng ngày nay giống như tài sản trong căn nhà mở toang cửa, có thể bị lấy đi bất kì lúc nào.

Mọi cú click chuột, hình ảnh trong thế giới ảo ngày nay đều có ảnh hưởng, hệ quả tới thế giới thật ngoài kia. Vậy bạn có cảm thấy xã hội được giám sát tốt hơn, hay cuộc sống cá nhân đang bị công nghệ lấy đi khi phải cư xử khác ở nơi công cộng, đề phòng lẫn nhau, vì chẳng may bạn lọt vào camera của một ai đó vào một ngày đẹp trời?

Phạm Hải Chung – Giảng viên học viện Báo chí & Tuyên truyền.