Cờ tướng xuất hiện ở Việt Nam từ bao giờ?

Các nhà sử học làm việc trên nguyên tắc dựa vào các bằng chứng khảo cổ. Do vậy mà trong giới sử vẫn có những suy đoán hợp lý, nhưng khi chưa có hiện vật khảo cổ để xác thực thì đó không được công nhận là chính sử.

Loại cờ đầu tiên
Loại cờ đầu tiên xuất hiện trên thế giới tên là cờ Chaturanga, do người của vương quốc Gupta thuộc đất nước Ấn Độ ngày nay, sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII. Tức là những năm 6xx, chính xác là từ năm 600 đến năm 699.

Phân tích lịch sử hơn 1000 năm, tôi tự cho mình sai số là 50 năm (tức một thế hệ). Trong các điều kiện hợp lý, tôi xin mạn phép được suy đoán quá trình lan tỏa của cờ Chaturanga từ Ấn Độ về phương Đông như sau:

Giả sử cờ Chaturanga được sáng tạo ra vào năm 650. 50 năm sau, qua đường giao lưu văn hóa, thương mại hay chiến tranh, cờ mới được chơi hạn chế ở Trung Quốc. Cần 200 năm trong thời kỳ hòa bình thịnh trị, cờ mới lan tỏa được chơi rộng rãi ở Trung Quốc.

Quá trình lan tỏa
Rất may mắn, giai đoạn này là vào thời nhà Đường (618–907) rất thịnh trị của Trung Quốc, nên cờ có cơ hội phát triển được mạnh mẽ. Tức cuối thời nhà Đường cờ đã được chơi rộng rãi ở Trung Quốc. Nhà Đường đô hộ Việt Nam gần 300 năm, từ năm 618-905.

Trong giai đoạn bị nhà Đường đô hộ từ năm 618-905, cờ có cơ hội lan tỏa sang Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình này bị đứt đoạn nhiều lần bởi loạn lạc do khởi nghĩa Mai Hắc Đế, Phùng Hưng… Việt Nam còn bị các nước Nam Chiếu, Chăm Pa nhiều lần quấy phá.

Theo nhiều nhà nghiên cứu lịch sử cờ tướng, thì quân Pháo cờ tướng xuất hiện vào khoảng cuối thời nhà Đường, rồi hoàn thiện vị trí và như nước đi vào đầu thời nhà Tống (960-1279). Tức giai đoạn hoàn thiện quân Pháo là vào khoảng những năm 850-1050.

Thay lời kết
Kể từ sau khi Ngô Quyền đánh quân Nam Hán vào năm 938, Đinh Bộ Lĩnh thống nhất 12 sứ quân vào năm 968, cho đến năm 1010 Lý Công Uẩn rời đô từ Hoa Lư về Thăng Long, Việt Nam về cơ bản loạn lạc với cả nội chiến và kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

Từ các phân tích hợp lý trên, ta thấy cờ tướng có thể xuất hiện ở Việt Nam vào cuối thời Đường (618–907), nhưng chỉ phát triển mạnh như cờ tướng bây giờ vào thời Lý (1009-1225). Tức sau khi nhà Tống (960-1279) hoàn thiện vị trí và nước đi của quân Pháo.