Một số thông tin hữu ích về cờ

Dưới đây là tổng hợp một số thông tin hữu ích về lịch sử cũng như các thông tin ngoài lề liên quan về lĩnh vực cờ dành cho các bình luận viên cờ giới thiệu bổ sung ngoài lề cho người xem, khi bình luận các trận đấu cờ để cho các nội dung bình luận của mình thêm phong phú, khỏa lấp những thời gian trống tẻ nhạt của các ván cờ khi các đấu thủ suy nghĩ quá lâu.

✅. Cờ tướng hay tượng kỳ Trung Hoa và cờ vua (cờ quốc tế) là hai loại cờ kế thừa từ dòng cờ cổ Chaturanga do người của vương quốc Gupta thuộc đất Ấn Độ ngày nay sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII. Cờ Chaturanga sau đó lan ra nhiều châu lục, đến nhiều nước khác nhau. Đến mỗi một đất nước, cờ lại được người dân ở đó chỉnh sửa thành một loại cờ mới để phù hợp với truyền thống văn hóa mình.

Cờ Chaturanga đến Ba Tư (Iran) được sửa thành Shatranj, đến châu Âu thành Chess, đến Trung Quốc thành Xiangqi (cờ tướng), đến Nhật Bản thành Shogi, đến Myanmar thành Sittuyin, đến Thái Lan thành Makruk, đến Campuchia thành Ouk Chatrang (cờ Khơme)…

✅. Pháo cờ tướng là quân ra đời cuối cùng. Trước đó, khi cờ tướng kế thừa dòng cờ cổ Chaturanga của Ấn Độ vốn chỉ có tượng binh, kỵ binh, bộ binh và chiến xa thì không có quân pháo. Sau đó quân pháo do người Trung Quốc sáng tạo thêm. Đây cũng là điểm khác của cờ tướng so với các loại cờ khác.

Theo các nhà nghiên cứu cờ, thì pháo được sáng tạo ra vào thời nhà Đường và hoàn thiện vào thời nhà nhà Tống. Để có vị trí hợp lý cho quân pháo trên bàn cờ, người Trung Quốc đã phải mở rộng bàn cờ lên 72 ô và đổi thành đi quân trên vạch mép ô thành ra bàn cờ tướng có 9×10 =90 vị trí đặt và đi quân.

✅. Cờ úp ra đời ở Hồng Kông vào khoảng những năm 1970-1980. Tuy vậy, người Đài Loan cũng đang nhận mình là tác giả của cờ úp. Năm 1990 cờ úp vào miền nam Việt Nam chủ yếu ở Sài Gòn qua những người gốc Hoa.
Năm 2000, Hồng Công tổ chức giải vô địch cờ úp thế giới lần đầu tiên. Khoảng năm 2010, cờ úp lan dần ra Hà Nội và từ đó đến nay đã phát triển ở Hà Nội được gần 15 năm.

✅. Cờ úp là một biến thể rất hay của cờ tướng. Tuy ra đời được chưa lâu nhưng cờ úp đã có nhưng biến thể mới của mình, đó là: 1. Cờ úp tượng vương, 2. Cờ úp sĩ chúa – tượng vương và 3. Cờ úp sĩ chúa – tượng vương – mã hoàng đế. Các biến thể này về cơ bản đều là mở rộng chứ không thu hẹp cờ úp.

Về bản chất, đây là những loại cờ mới được hình thành từ việc mở rộng nước đi (cũng là sức mạnh) của các loại quân (mã, sĩ và tượng) trong cờ úp, chứ bàn cờ và quân cờ thì không thay đổi. Mở rộng hay thay đổi luật chơi là hình thức sáng tạo tiết kiệm nhất. do không phải sản xuất bàn cờ và quân cờ mới.

✅. Cờ tướng và cờ vua, thoạt nhìn trực quan bề ngoài có thể khác nhau về bàn cờ, quân cờ và luật chơi, điều này dễ khiến nhiều người lầm tưởng đây là hai dòng cờ hoàn toàn riêng biệt, khác nhau về mọi mặt. Kỳ thực, cờ vua và cờ tướng đều có chung một nguồn gốc đó là loại cờ cổ Chaturanga do người ở vương quốc Gupta thuộc đất Ấn Độ ngày nay sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII.

Cờ Chaturanga khi lan đến Trung Quốc thì được người dân ở đây sửa bàn cờ, quân cờ và luật chơi thành cờ tướng (tượng kỳ Trung Hoa) như chúng ta biết hiện nay. Tên phiên âm quốc tế của cờ tướng là Xiangqi. Những điểm sửa đổi đáng chú ý của cờ tướng là: 1. Mở rộng bàn cờ và cho quân đi trên vạch mép ô, 2. Bổ sung thêm quân pháo và 3. Hạn chế nước đi của một số quân.

✅. Pháo cờ tướng và tốt cờ vua là hai quân cờ khác nhau của hai loại cờ khác nhau, nhưng chúng lại có cùng chung một đặc điểm khá thú vị đó là: nước đi và nước ăn quân của chúng khác nhau. Cụ thể:

1. Pháo cờ tướng đi thì đi như xe cờ tướng, nhưng ăn quân đối phương thì phải nhảy qua đầu quân ngòi. Quân ngòi có thể là quân cờ bất kỳ của cả hai bên.

2. Tốt cờ tướng thì đi dọc về phía trước một ô nhưng ăn chéo về phía trước hai ô. Nước đi đầu của tốt cờ tướng có thể đi hai ô và tốt có luật bắt tốt đối phương qua đường.

✅. Cờ và toán học dường như có quan hệ gì đó rất gần gũi. Cụ thể, những người học giỏi nói chung, giỏi môn toán nói riêng và đặc biệt là giỏi hình học đều có xu tướng đánh cờ rất tốt.

Người viết cho rằng, mỗi một hình cờ như là một bài toán hình học, như là một vấn đề, thậm chí một thách thức cần giải quyết. Tìm ra nước đi tốt nhất cho hình cờ đó chính là giải bài toán hình học.

Thường thì các bài toán nói chung và bài toán hình nói riêng có nhiều cách giải, và ai tìm ra cách giải hay nhất (ngắn nhất), trong thời gian nhanh nhất sẽ là người thông minh nhất.

Chúng ta ai cũng muốn được ghi nhận về mặt trí tuệ.

✅. Theo phán ảnh của nhiều người Việt Nam từng ra hoặc ở nước ngoài sinh sống hay công tác, thì người dân các nước trên thế giới rất thích thanh, thiếu niên giỏi chơi các môn thể thao nói chung, trong đó có các bộ môn cờ nói riêng.

Do đó, các bạn trẻ nếu có ý định ra nước du học hoặc định cư lâu dài ở bên đó thì nên học và chơi giỏi các bộ môn cờ, bởi sẽ thuận lợi hơn trong việc giao lưu, hòa nhập với cộng đồng, Đặc biệt là sẽ giành được ưu ái hơn khi họ xét các điều kiện nhập tịch.

Cụ thể, nếu sang các nước phương Tây nên học chơi môn cờ vua để có thể giao lưu và hòa nhập. Người sang Trung Quốc nên học cờ vây và cờ tướng, người sang Hàn Quốc nên học cờ vây và cờ vua. Người sang Nhật Bản nên học chơi Shogi (cờ vua Nhật Bản.)

✅. Giải vô địch cờ tướng thế giới lần thứ 17 được tổ chức vào tháng 10 năm 2022 tại Malaysia. Đây là giải đấu được xem là có nhiều điểm mới tích cực cho làng cờ tướng thế giới. Thứ nhất, Việt Nam đã phá bỏ sự thống lĩnh của đội tuyển cờ tướng Trung Quốc bằng việc giành được huy chương vàng (HCV-vô địch) đồng đội cờ tiêu chuẩn nam, tấm huy chương mà vốn các giải trước đó đều thuộc về đội tuyển Trung Quốc.

Thứ hai, giải đưa vào thi đấu thêm thể thức cờ nhanh cá nhân nam và điều này liên quan đến điểm mới Thứ ba là kỳ thủ Lại Lý Huynh của đội tuyển Việt Nam đã xuất sắc giành được HCV ở thể thức thi đấu cờ này. Đây là tin vui rất lớn của làng cờ tướng Việt Nam nói riêng và làng cờ tướng thế giới nói chung, khi Trung Quốc liên tục thống lĩnh cờ tướng thế giới một cách rất nhàm chán. Xin chúc mừng đội tuyển cờ tướng Việt Nam!

✅. …

Do kiến thức về lĩnh vực cờ của người viết có hạn, nên tạm thời chỉ viết được thế, rất mong các kỳ hữu ở cả hai làng cờ vua và cờ tướng bổ sung thêm, để nội dung bài viết được đa dạng và phong phú hơn. Xin cảm ơn!