Lý Quang Diệu kỳ vọng gì ở Việt Nam?

Trước kia, vào những năm 1990 còn ở dương thế, tuy không còn tại vị nhưng ảnh hưởng của Lý Quang Diệu trên đất nước Singapore vẫn còn gần như “tuyệt đối”, Lý Quang Diệu nhiều lần sang thăm Việt Nam để tư vấn cho giới lãnh đạo nước ta về con đường đổi mới và đi đến nền kinh tế thị trường. Ông đến Việt Nam là do cố thủ tướng Võ Văn Kiệt mời sang, tất nhiên là sau khi nước ta đã đổi mới ở đại hội VI năm 1986.

Trước đó, thời chiến tranh Việt Nam, Singapore của ông Lý Quang Diệu ngả về phe Mỹ vì cả vì lợi ích kinh tế và dị ứng với chủ nghĩa cộng sản. Là người gốc Hoa ở Đông Nam Á (ngoài đại lục Trung Quốc), lại được lĩnh hội nền giáo dục của Vương quốc Anh từ nhỏ, nên ông dị ứng với chế độ cộng sản là điều tất yếu. Sự phản đối của ông với Việt Nam đặc biệt lên cao vào những năm chúng ta đóng quân ở Campuchia, giúp nước bạn lật đổ chế độ diệt chủng Khơ-me đỏ do Trung Quốc hậu thuẫn.

1. Lý Quang Diệu quan sát Việt Nam từ lâu
Lý Quang Diệu là người chứng kiến toàn bộ quá trình Việt Nam đánh đuổi quân Mỹ. Tất nhiên, như nhiều quốc gia cộng hòa xung quanh và trên thế giới, ông vừa phục Việt Nam, vừa ghét Việt Nam, vừa sợ Việt Nam… Đó là tâm lý chung của các nước láng giềng Đông Nam Á không theo ý thức hệ cộng sản như Singapore, Thailand, Malaysia, Philippines… Về sau, khi chúng ta rút quân ra khỏi Lào và Campuchia, bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, mọi thứ bình thường trở lại.

Là người có viễn kiến, tất nhiên Lý Quang Diệu quan sát khu vực, châu lục và toàn thế giới từ lâu. Ông hiểu hết các vấn đề địa chính trị và kinh tế trên toàn cầu. Ông nhìn Việt Nam trên góc độ quốc gia này là sự kết hợp thú vị giữa văn hóa phương Đông và phương Tây, có tài nguyên phong phú và diện tích đủ rộng cho người tài thi thố tài năng để thỏa chí tang bồng. Tất nhiên, là một trong những con rồng châu Á, ông thèm muốn một địa bàn như Việt Nam, nhất là miền nam Việt Nam với Sài Gòn là trung tâm cho hùng tâm của mình.

2. Nhận định của Lý Quang Diệu về Việt Nam
Sau này, trong một phát biểu không hiểu là khen ngợi hay phê bình, ông từng đưa ra một quan điểm rất đáng chú ý với các nguyên thủ của Việt Nam, đại ý như sau: “Ở Đông Nam Á này, xét tổng thể các yếu tố dân số, diện tích, truyền thống, văn hóa, tài nguyên thiên nhiên và vị trí địa lý, thì chỉ có Việt Nam mới có thể đứng đầu được khu vực”. Người viết cho rằng, đây là một nhận định để đời của Lý Quang Diệu về Việt Nam. Ông tất nhiên chỉ nói sau khi đã nghiên cứu rất kĩ. Người có danh tiếng và uy tín quốc tế cao như ông không thể nói bừa được.

Các nguyên thủ và nhân dân Việt Nam hẳn nhiên là vui mừng và tự hào về nhận định này của Lý Quang Diệu. Tuy nhiên, những nhân sĩ và trí thức Việt Nam lâu nay hiểu rằng, những phát ngôn của các chính khách quốc tế về Việt Nam thường mang nhiều yếu tố ngoại giao ở bên trong. Họ khen đó, tung hô bên ngoài đó, nhưng bên trong nghĩ gì thì chỉ họ hiểu, chúng ta không biết được. Chế độ của họ là thế, chế độ của ta là thế, khác nhau nhiều lắm, họ không dễ gì ưa ta đâu. Những năm đó đất nước Việt Nam bị chê trách nhiều, cho nên khi có một lời khen thì đó cũng là một lí do để vui mừng, dù chỉ là đôi chút.

3. Con người của Lý Quang Diệu
Chúng ta đều biết, Lý Quang Diệu là người có rất nhiều nguyên tắc trong cuộc sống và công việc. Nói đúng hơn, xét về nguyên tắc thì không ai nhiều hơn được Lý Quang Diệu. Ông chặt chẽ với cả việc khạc nhổ của người dân trên đất nước mình. Khi ông lên làm người đứng đầu, những nguyên tắc cá nhân của ông được áp dụng phổ quát ở Singapore mới tạo nên một thành phố trong lành, sạch sẽ và an toàn đến vậy. Khi đó, đất nước Việt Nam thì sao? Rất nhiều người còn lôi thôi, nhếch nhác, bẩn thỉu, bầy hầy như bến cảng Singapore trước khi có Lý Quang Diệu.

Con người của Lý Quang Diệu là sự kết hợp hài hòa và kỳ diệu của văn hóa phương Đông và phương Tây. Ông yêu thích, thậm chí hào hứng với đất nước Việt Nam là vì vậy. Miền Bắc “dính” một chút với đại lục Trung Quốc, nên bị ảnh hưởng bởi văn hóa truyền thống, nặng về khoa cử và lễ nghĩa giáo điều của người phương Bắc. Miền Nam lại là miền đất khai phá, với tâm thế “tân thế giới” hay “miền đất hứa”, kiểu như ta đi đến đâu là đất của ta ở đó của người Mỹ, Úc, New Zealand…

4. Lý Quang Diệu ao ước có vùng đất như Việt Nam
Trong tâm khảm của mình, chắc hẳn Lý Quang Diệu đã từng ao ước rằng, giá có được vùng đất như Việt Nam, thậm chí một nửa như là miền nam Việt Nam, ông sẽ biến xứ đó thành một quốc gia cường thịnh, ông sẽ làm nên điều kỳ diệu lớn hơn kỳ tích Singapore nhiều lần. Tất nhiên, trong suy nghĩ của mình ông chê trách Ngô Đình Diệm và Nguyễn Văn Thiệu. Góc độ khác, người viết cho rằng Lý Quang Diệu chưa lưu ý đến những khó khăn do ảnh hưởng của tài nguyên thiên nhiên phong phú (lời nguyền địa lý) và chiến tranh Việt Nam đến văn hóa và tâm thế sống của người miền nam Việt Nam.

Miền nam Việt Nam, đặc biệt là thành phố Sài Gòn, có nhiều người gốc Hoa cùng nguồn gốc với Lý Quang Diệu. Họ làm ăn giỏi, đoàn kết và giữ chữ tín, điều đó Lý Quang Diệu hiểu. Vùng đất đó lại được tiếp nhận văn hóa Pháp cuối thể kỉ 19 đầu thế kỉ 20 và đặc biệt là có diện tích đủ rộng, dân số đủ đông, tài nguyên đủ dồi dào để lập nên một quốc gia hùng cường, một con rồng mới ở châu Á tranh hùng với Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Quan trọng hơn, vùng đất ấy có vị trí địa lý, địa chính trị và kinh tế quan trọng nhất trong khu vực Asian. Bất kỳ quốc nào có tham vọng ảnh hưởng lên khu vực Đông Nam Á đều phải có địa bàn vững chắc tại Việt Nam.

Lời kết
Theo quan điểm của cá nhân người viết, để phát triển một quốc gia tiến đến thịnh vượng, hùng cường thì cần phải phát triển song song cả hai yếu tố là kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng. Kiến trúc thượng tầng là bộ máy nhà nước thì phải tinh gọn, liêm chính và năng động, cùng với các chính sách quản lý, điều hành khoa học, chặt chẽ… Cơ sở hạ tầng là hệ thống giao thông (sân bay, bến cảng, đường sá), kết nối với các nhà máy, xí nghiệp, trường học, bệnh viện, khu dân cư hiện đại… Cuối cùng là hệ thống thông tin, viễn thông liên lạc thông suốt. Tất cả phải hoạt động tốt, đồng bộ và hiệu quả thì đất nước mới phát triển nhanh được.

Tất nhiên, điều này Lý Quang Diệu biết, bởi đó chính là cách ông phát triển Singapore. Tuy vậy, Singapore nhỏ hơn miền nam Việt Nam và cả Việt Nam rất nhiều lần, nên các vấn đề của Singapore rất khác, dễ hơn nhiều lần so với Việt Nam. Đất nước Việt Nam bề có ngang tương đối nhỏ, nhưng lại trải dài đến hơn 2.000 km. Đây chính là lý do mà Lý Quang Diệu luôn khiêm tốn và thận trọng khi phát biểu ở Việt Nam. Tuy nhiên, những nhận định của ông nhìn chung đều rất có giá trị, sắc sảo, chí lí, chí tình. Sự hữu ích của những nhận định đó thể hiện tài năng của ông.

Việt Nam là đất nước có lịch sử hình thành rất phức tạp và rắc rối. Đồng bằng Bắc Bộ là tổ quốc đầu tiên, là mảnh đất “chôn nhau cắt rốn” do ông cha để lại. Người Việt Nam đã mất nhiều mồ hôi, nước mắt và máu để bảo vệ và  gây dựng tổ quốc đầu tiên đó. Rồi lãnh thổ Việt Nam được mở rộng vào phương Nam. Đồng bằng sông Cửu Long là quê hương thứ hai của người Việt Nam. Người Việt Nam mới đây cũng phải mất rất nhiều máu mới giữ được. Bây giờ đất nước Việt Nam có hình hài mới, trong bối cảnh rất mới của khu vực và thế giới. Người Việt Nam cần có tầm nhìn toàn cầu, chứ không nên chỉ loay hoay trong biên giới của mình, như nghĩ xem đặt thủ đô ở đâu, quân đội phòng thủ ở đâu.