Học chủ động mới là học thật

Nhìn vào lịch sử đất nước và nhìn rộng ra thế giới, nhiều nhà minh triết tâm huyết với đất nước nhận ra rằng, muốn đất nước phát triển nhanh thì phải chấn hưng giáo dục. Một loạt biện pháp đã được đưa ra, trong đó có “đổi mới phương pháp dạy học” bằng cách bỏ phương pháp dạy hiện nay là “thày cô giảng, học sinh nghe và ghi lại” sang học nhóm – phương pháp mà các em sẽ học bằng cách thảo luận với nhau.

Điều này ban đầu tưởng như là đơn giản và tất yếu, nhưng hóa ra nó lại không đơn giản ở Việt Nam. Đúng thời điểm lại là điều rất quan trọng, nếu không muốn bị “ăn thịt”. Theo tiến trình của văn minh thì phương pháp dạy mới là khoa học và tiến bộ, vì cách tổ chức đó gần gũi với xã hội dân chủ, văn minh. Theo người viết, áp dụng phương pháp dạy mới này ban đầu có thể chệch choạc, nhưng về lâu dài mọi người sẽ quen, rồi sau sẽ có hiệu quả rất lớn.

Dưới đây là chia sẻ của John Vũ, một người nước ngoài gốc Việt dạy học ở nước ngoài:

1. Học chủ động
Sinh viên năm thứ nhất thường phàn nàn rằng tôi cho quá nhiều bài đọc. Tôi từ lâu dùng phương pháp học chủ động trong môn của mình. Điều đó có nghĩa học sinh phải đọc nhiều tài liệu, sách trước khi vào môn học hay mỗi buổi đến trường. Để chắc họ đã đọc những thứ tôi giao, tôi kiểm tra bằng câu hỏi ngắn trước mỗi bài giảng.

Các sinh viên lại phàn nàn rằng đọc không phải việc học, tôi hỏi “Các em học thế nào?” – “Bằng việc nghe các bài giảng.”, nhiều người nói. Tôi cho họ nghe một bài giảng ngắn, hỏi họ các câu hỏi. Phần lớn không thể trả lời được vào cốt lõi vấn đề, họ hoang mang và bối rối.

Chỉ thế, tôi mới giải thích về khái niệm học. Nếu chỉ nghe, các em sẽ quên 80% tài liệu trong vài giờ đầu. Nếu đọc và nghe, các em sẽ quên 60%. Nhưng nếu đọc, nghe và thảo luận, trả lời câu hỏi của người khác và giải thích lại cho bạn khác về chủ đề đó, các em chỉ quên 20% tài liệu.

Tại sao? Điều các em nghe từ bài giảng của thầy là tri thức của thầy, không phải của trò. Điều các em đọc và nghe chỉ là thông tin mang máng trong đầu vì nó chưa được tổ chức lại. Chỉ khi em nghĩ về nó, tổ chức nó để bàn luận, giải thích và đưa ra quan điểm của riêng mình, nó được tiêu hóa và trở thành tri thức của chính em. Và học sinh sẽ không bao giờ quên cái đã là của mình.

Chỉ khi học trò được đưa ra khỏi môi trường đọc bài giảng truyền thống – nơi thầy cô chỉ “truyền thụ tri thức” sang môi trường học chủ động – nơi học sinh “phát triển tri thức riêng”, đó là cách “việc học thật” xảy ra.

2. Học nhóm
Tôi bao giờ cũng khuyến khích học sinh chia các nhóm học tập nhỏ trong một lớp, không quá năm người. Từng thành viên phải đọc tài liệu trước khi nhóm học chung. Các nhóm phải đặt lịch học và bám theo. Mỗi buổi học nhóm lâu hơn một giờ sẽ kém hiệu quả và thường dễ bị sao lãng bởi tán gẫu.

Từng nhóm phải có chương trình cho cuộc gặp, quyết định cái gì sẽ được học ở phiên gặp và các thành viên buộc phải chuẩn bị. Bất kỳ thành viên nào không chuẩn bị bài và không tham gia sẽ bị yêu cầu rời khỏi nhóm.

Các thành viên phải có khả năng hỏi lẫn nhau các câu hỏi và giải thích mọi thứ cho nhau. Chỉ học với bạn bè thì học sinh mới có thể chia sẻ tài liệu và trao đổi thông tin. Đó là cách để có được việc học sâu. Cải cách giáo dục nghĩa là khuyến khích học sinh chịu trách nhiệm nhiều hơn với việc học của họ.

Việc nghe và đọc bài giảng truyền thống không cho phép học sinh phát triển thành người có tư duy phê phán. Chỉ việc học chủ động khuyến khích tư duy độc lập và phát triển “tâm thế tăng trưởng.” Chẳng hạn trong toán học, có nhiều cách giải một bài toán và bao giờ cũng có phương án khác cho một lời giải. Không có khả năng nghĩ rộng, học sinh không thể đi xa hơn trong tư duy.

Học nhóm là cách tốt nhất để học tập. Học sinh của tôi thường nói rằng việc học cùng nhóm vài người bạn tốt hơn học một mình rất nhiều. Học nhóm rất phổ biến tại hầu hết trường ở nước Mỹ nhưng lại không được khuyến khích ở các trường châu Á.

3. Đổi mới thực chất
Điều đáng nói, sự thay đổi này đòi hỏi cả thầy cô giáo và học sinh phải làm việc nhiều hơn gấp nhiều lần cách cũ, nhưng đó là cách duy nhất để phát triển nền giáo dục và đất nước. Những điều các em được dạy hôm nay có thể lỗi thời ngày mai, nhưng cách tiếp cận và hấp thu tri thức tốt có tác dụng trong hàng trăm năm tới.

Chất lượng giáo dục được cải tổ nhanh nhất nếu mọi thầy cô được đào tạo lại theo phương pháp dạy mới này. Học sinh vì thế, cũng sẵn lòng điều chỉnh lại cách học. Chúng ta không thể cải tiến được giáo dục bằng việc bổ sung thêm các môn học, thay đổi tài liệu, sách giáo khoa liên tục nhưng vẫn giữ phương pháp dạy như cũ.

John Vũ (Góc nhìn – VnExpress.net)