Tại sao Ấn Độ nên khôi phục cờ Chaturanga?

Chaturanga là loại cờ đầu tiên trên thế giới, do người của vương quốc cổ Gupta, thuộc đất Ấn Độ ngày nay sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII. Chaturanga được cho là thủy tổ của nhiều loại cờ đang được chơi phổ biến ở các quốc gia và cả trên thế giới hiện nay là: Shatranj (Iran – Ba Tư (Persian) xưa), cờ vua (Chess International), cờ tướng (tượng kỳ – Xiangqi – Trung Quốc), Shogi (Nhật Bản), Janggi (Triều Tiên), Makruk (Thái Lan), Sittuyin (Miễn Điện), Ouk Chaktrang (Campuchia)…

Có điều rất hay là cờ Chaturanga khi lan đến các nước khác nhau, đi đến đâu cờ cũng được người dân ở đất nước đó chỉnh sửa, cải biến thành loại cờ của đất nước mình, cho phù hợp với văn hóa và lối sống của họ, nhưng chính người Ấn Độ lại không giữ phiên bản cờ gốc Chaturanga cho đất nước mình. Mà người Ấn Độ hiện đang chơi phổ biến một loại biến thể của cờ Chaturanga đó là cờ vua (chess international). Người viết thấy đất nước Ấn Độ nên giữ gìn loại cờ Chaturanga vì những lý do dưới đây:

1. Giữ cờ Chaturanga để khẳng định bản quyền
Cờ Chaturanga – do người Ấn Độ sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII – cho đến nay được các nhà sử học khẳng định là loại cờ đầu tiên trên thế giới, dựa trên các bằng chứng khảo cổ là các hiện vật, tranh vẽ và thư tịch cổ. Vấn đề này đã được gần như tất cả mọi quốc gia trên thế giới công nhận, duy chỉ có một số nhà nghiên cứu cờ của Trung Quốc là chưa đồng ý, họ cần thêm các bằng chứng khảo cổ nữa trước khi công nhận chính thức.

Tuy nhiên, một lượng nhỏ các nhà nghiên cứu cờ đó của Trung Quốc không thấm gì so với đại đa số cộng đồng yêu cờ, nghiên cứu cờ và chơi cờ trên toàn thế giới. Ấn Độ là đất nước sáng tạo ra loại cờ đầu tiên, nhận định này có lẽ khó mà thay đổi. Tuy không thể có được bản quyền, do luật về bản quyền trên thế giới, nhưng rõ ràng việc được công nhận là quê hương của cờ cũng là một sự ghi nhận, cao hơn là sự ngưỡng mộ của cộng đồng quốc tế đối với đất nước Ấn Độ.

Người Ấn Độ không chỉ sáng tạo ra trò chơi cờ đầu tiên, mà họ còn sáng tạo ra loại số đếm hệ thập phân (10) và đặc biệt là số không (0) mà toàn nhân loại vẫn đang dùng hiện nay. Ai cũng biết logic trong trò chơi cờ rất gần với logic của môn toán học, đó là logic yêu cầu sự chính xác tuyệt đối chứ không cảm tính, đại khái, mông lung. Từng nước đi trong cờ cũng cần phải chính xác một cách tuyệt đối như từng bước giải toán, nếu muốn giành được chiến thắng.

2. Giữ cờ Chaturanga để giữ gìn bản sắc văn hóa
Chúng ta đều biết, tên cờ Chaturanga có nghĩa là bốn quân đoàn, đó là tượng binh, chiến xa, kỵ binh và bộ binh. Đất nước Ấn Độ có khí hậu và thổ nhưỡng rất phù hợp với loài voi, nên đất nước có rất nhiều voi sinh sống. Do đó, Ấn Độ là nước đầu tiên trên thế giới huấn luyện voi chiến đấu, rồi trở thành quốc gia đầu tiên trong lịch sử nhân loại có lực lượng tượng binh trong quân đội của mình.

Văn hóa cổ của đất nước Ấn Độ rất tôn trọng tượng binh. Với họ, lực lượng quân đội của đất nước nào không có tượng binh, thì đó là lực lượng quân đội không đáng được tôn trọng, thậm chí đáng bị coi thường. Ấy thế nhưng, cờ vua hiện đại – do người châu Âu cải biến – là hậu duệ của cờ Chaturanga lại đổi con voi thành con giám mục, tức cờ vua không có tượng binh. Điều này là vừa không tôn trọng bản quyền của cờ, vừa không tôn trọng văn hóa Ấn Độ cổ.

Quân tượng của cờ Chaturanga được đi chéo đúng hai ô như tượng cờ tướng hiện nay, nhưng khác là được đi khắp bàn cờ và không bị cản khi có quân bất kỳ đứng cạnh nó theo phương chéo. Với luật đó thì tuy tượng của cờ Chaturanga yếu hơn tượng cờ vua, vốn được đi chéo bất kỳ trên cả bản cờ, nhưng ít ra nó giống con voi hơn: đi chậm và chiến đấu ở tầm gần.

3. Giữ cờ Chaturanga để tôn trọng chức vụ cố vấn
Loại cờ cổ Chaturanga không có quân hậu (hoàng hậu, vợ vua). Quân hậu ở cờ vua hiện đại là quân cố vấn trong cờ Chaturanga. Quân này chỉ được đi chéo một ô, sang bốn ô chéo bên cạnh, nên quân cố vấn rất yếu và chỉ có chức năng phòng thủ, bảo vệ vua là chính. Không hiểu tại sao ngày nay, cờ vua quốc tế lại đổi tên nó thành hậu và cung cấp cho nước đi cũng là sức mạnh ghê gớm như vậy.

Ấn Độ từng là thuộc địa của Anh, dù nước này có diện tích và dân số lớn hơn Anh rất nhiều lần. Đất nước thuộc địa bị ảnh hưởng từ mẫu quốc là điều có thể hiểu được. Anh là đất nước có vua là nữ – nữ hoàng. Tuy nhiên, hoàng hậu không phải là nữ hoàng, mà hoàng hậu là vợ vua – tất nhiên là một vị vua nam, nữ hoàng là phụ nữ làm vua. Hai từ này trong tiếng Anh đều là “queen”, một điều ngớ ngẩn khá thú vị.

Ấn Độ là đất nước nhìn chung là có văn hóa thượng tôn đàn ông và hạ thấp vai trò của phụ nữ trong xã hội, ngay cả ngày nay cũng vẫn còn điều này, chứ chưa nói đến ngày xưa. Điều này thẳng thắn mà nói là không tốt và nhìn chung là cần phải thay đổi. Tuy nhiên, người Anh đưa văn hóa nước mình vào trong cờ, tôn phụ nữ lên một cách thái quá bằng cách cho quân hậu quá mạnh, quá nhiều nước đi thì lại là điều không tốt theo thái cực ngược lại.

Thay lời kết
Chaturanga là loại cờ cổ đầu tiên của thế giới do người Ấn Độ sáng tạo ra. Chaturanga lan sang nhiều nước và thay đổi thành các phiên bản khác nhau, nhưng người Ấn Độ nói riêng và toàn thế giới nói chung hiện nay lấy một trong các phiên bản biến thể đó làm chuẩn mực đó là cờ vua, tôi cho là điều cần phải xem xét lại, nếu không muốn nói là khá ngớ ngẩn – dù có cả Liên đoàn cờ vua quốc tế.

Người Ấn Độ nên thể hiện lòng tự tôn, tự hào dân tộc của mình bằng cách khôi phục lại cờ cổ Chaturanga, đào tạo trẻ và tổ chức trước tiên là riêng trong nước mình một giải đấu chuyên nghiệp, dù cờ có thể không hay bằng cờ vua. Làm như thế là người Ấn Độ tưởng nhớ ông cha mình đã sáng tạo ra cờ, tôn trọng văn hóa cổ đề cao tượng binh của đất nước mình, cũng là để xứng đáng với đất nước quê hương của cờ.

Xưa Alexandros Đại Đế trên đường chinh phạt thế giới của mình đã bị thua và phải dừng lại ở đất Ấn Độ vì lực lượng tượng binh – mà ông gọi là “quái tượng” – của đất nước Ấn Độ. Về sau, Thành Cát Tư Hãn cũng chinh phạt phần lớn thế giới khi đó, nhưng ông cũng tránh đất nước Ấn Độ ra vì e ngại lực lượng tượng binh ở đây. Đây rõ ràng là niềm tự hào của đất nước Ấn Độ, người Ấn Độ hiện nay không nên bỏ qua hào khí ấy.