Putin muốn để lại di sản gì?

Những động thái mới đây về việc sửa hiến pháp để hạn chế quyền lực của tổng thống trong tương lai – dù nếu làm tổng thống đến năm 2024 là Putin có đến 24 năm vừa làm tổng thống và thủ tướng, ai cũng hiểu ông đều nắm trong tay quyền lực cao nhất, với rất nhiều quyền – cho thấy Putin đang xây dựng chế độ cho nước Nga khi ông thôi làm tổng thống, ở giai đoạn sắp hoàng hôn nhiệm kỳ thứ tư của mình.

Tên gọi của chế độ Putin
Cho đến nay (2020), một cách khách quan nhất mà nói, thế giới vẫn chưa cắt nghĩa được một cách chính xác 20 năm cầm quyền vừa qua của Putin nước Nga đã theo chế độ nào. Nó một chút giống cộng hòa, một chút giống cộng sản, thậm chí một chút giống quốc xã (quốc gia xã hội chủ nghĩa)… Nhưng tựu trung, chế độ này có một đặc điểm, đó là làm nước Nga hùng cường trở lại. Sự hùng cường ở những nhà nước kiểu này không đi cùng với các giá trị dân chủ phổ quát như: tự do học thuật, tự do báo chí và chiều sâu của xã hội dân sự.

Chưa cắt nghĩa được chính quyền Putin không phải là chưa cắt nghĩa, mà là chưa thống nhất được do các bên cắt nghĩa khác nhau về chế độ nhà nước của Putin ở nước Nga. Các nước phương Tây thì cho rằng Putin chuyên quyền, độc đoán… Nội bộ nước Nga thì năm 2015, sau khi can thiệp vào Syria, tỉ lệ ủng hộ Putin có lúc lên đến gần 90%. Còn lại, phần lớn chính quyền các nước đồng minh theo ý thức hệ cộng sản cũ thì ca ngợi Putin sáng suốt, hiệu quả và đưa nước Nga trở lại gần được như vị thế của liên bang Xô Viết trước đây.

Thiên mệnh của Putin
Còn bản thân Putin, tại cuộc họp báo chung với tổng thống Mỹ – George Bush – năm 2005 ở Slovakia, ông gần như công nhận dân chủ là tương lai và là sự lựa chọn tất yếu của nhân loại – trong đó có nước Nga – nhưng với tình hình của nước Nga lúc ông nhậm chức (năm 2000), lựa chọn dân chủ là một sai lầm, điều đó sẽ đẩy nước Nga vào sự hỗn loạn và đời sống người dân xuống đến mức xấu thậm tệ. Tôi xin trích một số đoạn đáng lưu ý trong bài phát biểu của ông bên dưới đây:

“Đầu tiên, chúng tôi không chuẩn bị tạo nên bất kỳ một kiểu dân chủ đặc biệt nào của Nga, chúng tôi đang chuẩn bị đưa ra các nguyên tắc căn bản của một nền dân chủ từng được thành lập trên thế giới. Nhưng tất nhiên, các nguyên tắc dân chủ phải tương xứng với tình trạng phát triển hiện tại của nước Nga, với lịch sử và truyền thống của chúng tôi … Tôi tin rằng rất nhiều người sẽ đồng ý với tôi, việc áp dụng những nguyên tắc và tiêu chuẩn dân chủ không thể đi liên với sự sụp đổ quốc gia và sự nghèo đói của nhân dân.”

Thay lời kết
Như vậy, Putin đã gián tiếp thừa nhận mình là người dẫn dắt một chế độ chuyển giao (quá độ) giữa chế độ cộng hòa hậu cộng sản sang chế độ cộng hòa thực thụ – với tam quyền phân lập và các giá trị dân chủ phổ quát – như các nước phương Tây. Bởi vì việc áp dụng các giá trị dân chủ phương Tây vào nước Nga năm Putin lên nắm quyền (năm 2000) là không phù hợp với tình hình ở Nga lúc đó về kiến trúc thượng tầng, cơ sở hạ tầng và trực diện nhất là trình độ dân trí.

Bây giờ, ở nhiệm kỳ thứ tư của mình, Putin muốn xây dựng một chế độ ra sao cho tương lai của nước Nga, thời kỳ mình còn chi phối được chính trường và thời kỳ sau khi mình mất chi phối hoàn toàn khi lẩn thẩn hoặc qua đời. Làm tốt được điều này, giúp nước Nga hùng cường thêm nhiều năm ở các nhiệm kỳ tổng thống sau, Putin hơn hẳn Stalin của Liên Xô, Mao Trạch Đông của Trung Quốc và Lê Duẩn của Việt Nam. Thậm chí, nếu nước Nga hùng cường được vài trăm năm, Putin có thể sánh ngang với ngài tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ – George Washington.