Muốn làm đúng đầu tiên phải nghĩ đúng

Con người chúng ta – kể cả là người khỏe mạnh, bền bỉ và kiên gan nhất – không ai muốn làm những việc nguy hiểm, chọn những việc khó khăn hay vất vả cả. Kể cả là có làm được, làm tốt nhưng nếu được lựa chọn, người ta cũng không chọn những việc đó. Đó là tâm tính, bản tính rất bình thường của con người.

Một người lính ra ngoài chiến trường khốc liệt, một chiến sĩ bảo vệ biên giới trên núi cao hay ngoài hải đảo xa xôi, một võ sĩ trước khi lên võ đài bạo lực, một thanh niên nông thôn phải xa nhà để lên thành phố hay sang nước ngoài mưu sinh xa quê hương nhớ người thân, bạn bè… Tất cả họ nếu được lựa chọn khác, tôi tin phần lớn họ sẽ không chọn làm những việc đó.

Cuộc sống có rất nhiều người không muốn làm những việc mình đang làm, họ ghét thậm chí sợ công việc đó, nhưng họ vẫn phải làm vì không còn cách nào khác: vì cuộc sống, vì mưu sinh, vì bản thân, vì gia đình, vì nhiều nhiều thứ khác mà vẫn phải làm. Đây có lẽ không phải là vấn đề của số ít, mà là của đại đa số mọi người trong xã hội.

Tất nhiên, đây ta đều hiểu là ở góc độ sinh tồn… Khi mà bắt buộc phải làm việc gì đó để sống, để tồn tại thì dù có muốn hay không, thậm chí là đúng hay sai cũng phải làm, vì sinh tồn được là cái “đúng” đầu tiên. Mọi lý thuyết dẫn dắt con người làm sai điều này đều dễ có thể lầm lạc. Người ta phá rừng để sống, người ta bức biển để sống, vì người ta không muốn chết.

***

Góc độ thứ hai là góc độ “sinh hoạt” thường nhật, tại sao một cá nhân vượt đèn đỏ, tại sao cá nhân khác lại không? Tại sao chúng ta cần nhường nhịn cho phụ nữ mang thai, người khuyết tật, người già và em nhỏ? Và rất rất nhiều câu hỏi tại sao khác… Người vượt đèn đỏ đã nhìn thấy những người vượt trước không hề bị phạt, nhiều lần như vậy, một suy nghĩ rất bình thường sẽ nảy ra: tại sao ta phải dừng lại?

Lúc này ta mới thấy giáo dục, tuyên truyền đúng rất quan trọng. Rằng tham gia giao thông không đúng luật, có thể gây nguy hiểm cho bản thân và người khác. Các tai nạn, rủi ro có thể đến bất kỳ lúc nào. Và điều hết sức nguy hiểm là, chúng thường đến vào những phút giây lơ đãng nhất. Người có học, hiểu lý lẽ người ta cẩn trọng, quản trị rủi ro cho cuộc đời mình.

Một người mẹ chăm sóc tận tình cho một đứa con bị bại liệt hay tự kỷ, một người con chăm sóc cho bố mẹ bị mất trí nhớ hay liệt nửa người, không phải là vì họ muốn vậy, cũng không phải họ thích vậy, mà vì họ đã nhìn nhận cuộc sống và hiểu được rằng: đó là điều ta cần phải làm. Khi nghĩ được vậy mới có động lực để làm và làm được.

Vậy nên nếu muốn làm đúng trước tiên phải nghĩ đúng. Để nghĩ đúng thì phải được giáo dục và tuyên truyền đúng. Một người lớn lên trong một gia đình “cơ bản”, được đào tạo bài bản rất quan trọng, vì họ thường sẽ nghĩ đúng, rồi từ đó mà làm đúng. Đó là lý do cha mẹ thường khuyên con cái chọn bạn đời là những người có gia đình cơ bản.