Bàn về đọc hay xem phim về thời Tam Quốc

Dù có xem phim hay đọc truyện tác phẩm “Tam Quốc Diễn Nghĩa”, để hiểu một cách sâu sắc, từ đó nhớ lâu rồi khi cần có thể mang ra đàm đạo hay áp dụng vào cuộc sống trong hoạt động kinh doanh, thì phải hiểu một số điều căn bản. Với chút kinh nghiệm đã tích lũy được của mình, dưới đây tôi xin chia sẻ với các bạn trẻ một vài vấn đề căn bản như sau:

1. Hiểu được tầm vóc của tác phẩm

“Tam Quốc Diễn Nghĩa” của La Quán Trung là một trong “Tứ Đại Danh Tác” của Trung Quốc. Ba tác phẩm kia là “Thủy Hử” của Thi Nại Am, “Tây Du Ký” của Ngô Thừa Ân và “Hồng Lâu Mộng” của Tào Tuyết Cần. Bốn tác phẩm này nổi tiếng ở tầm thế giới, được coi là trụ cột của văn học Trung Hoa mọi thời đại.

Tuy nhiên, trong giới học thuật Trung Quốc còn có khá nhiều tài liệu, sách sử khác cũng ghi về thời đại “Tam Quốc phân tranh” này, như: “Tam Quốc Chí” của Trần Thọ, rồi truyện về các nhân vật như: Khổng Minh truyện, Tào Tháo truyện, Quan Vũ truyện và truyền về các nhân vật khác… Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung có nhiều chỗ không khách quan.

Ngày nay mọi người ít đọc mà xem phim nhiều, vì tác phẩm đã được dựng thành các phim công phu, hoành tráng, người thật, cảnh thật… Đọc hay xem mỗi loại có một cái thú khác nhau. Đọc thì ta phải sử dụng nhiều óc tưởng tượng, bị cuốn theo lối diễn đạt của tác giả, còn xem thì tập trung nhiều được vào cốt truyện hơn, dễ nắm bắt nội dung từ đó mà nhớ được lâu hơn.

2. Nắm được bản đồ ba nước
Nước Ngụy của Tào Tháo ở phương Bắc – quanh vùng Bắc Kinh, Hà Bắc, Sơn Đông, Sơn Tây, Liêu Ninh, Cát Lâm bây giờ. Vùng này ruộng đất phì nhiêu, người dân đông đúc, lại sai khiến được thiên tử nên Tào Tháo mạnh nhất, lại có tính chính danh là vâng mệnh thiên tử, sai khiến chư hầu.

Nước Thục của Lưu Bị ở phía Tây giáp Tây Tạng, Tân Cương, bên trên Vân Nam, nên có nhiều núi non hiểm trở, thống lĩnh được nhiều tộc người di, dợ… Bảy lần ra Kỳ Sơn của Khổng Minh là đánh theo hướng đông bắc, từ trên cao đánh xuống nhưng vận chuyển lượng thực vất vả. Nếu còn giữ được Kinh Châu, vận chuyển bằng đường sông sẽ đỡ vật vả hơn

Nước Ngô của Tôn Quyền nằm ở vùng thuộc địa phận các tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Phúc Kiến, Giang Tây, Hồ Nam bây giờ. Nước Ngô ngăn cách với phương bắc (Tào Tháo) bởi cái hào tự nhiên rất lớn là con sông Trường Giang (Dương Tử) – một con sông lớn, nước chảy dữ… Nước Ngô cũng là nước bên trên và có xung đột với Việt Nam xưa.

3. Hiểu được “tên tự” của các nhân vật – đều có hàm ý

Người Trung Quốc (và cả Việt Nam) xưa tên húy là cha mẹ đặt, nhưng tên, tên tự (chữ) và hiệu thì mình có thể chọn lấy. Vì dụ: Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491–1585) tên huý là Văn Đạt , tự là Hanh Phủ, hiệu là “Bạch Vân am cư sĩ”, được tôn xưng là “Tuyết Giang phu tử” – tức “người thày bên dòng sông trắng”.

Vì “tên tự” và hiệu mọi người có thể tự chọn, nên người ta thường có xu hướng chọn cho mình những chữ mang “đặc điểm” đại diện, tiêu biểu cho con người của mình, hay mong muốn của mình. Tên của các nhân vật trong tác phẩm “Tam Quốc Diễn Nghĩa” – cũng là tên của các anh tài ngoài đời thật của thời đại này – cũng theo hai xu hướng như vậy, ví dụ:

Tào Tháo – Mạnh Đức – Người đức cao nhưng lỗ mãng. Mạnh (孟): bộp chộp, lỗ mãng… Lưu Bị – Huyền Đức – Đức khó tin, khó đoán thật giả. Huyền (玄): Ảo diệu, sâu xa, hư ngụy… Tôn Quyền – Trọng Mưu – Người gặp lúc phải lo liệu, tính toán. Trọng (仲): giữa, đương… Âm trọng còn có cách viết (chữ) khác, dịch nghĩa là coi trọng.

Gia Cát Lượng – Khổng Minh – Nhiều cái sáng. Khổng (孔): rất, lắm, thông suốt… Minh: sáng suốt, thông minh… Tư Mã Ý – Trọng Đạt – Người coi trọng sự nghiệp. Cuối đời lật nhà Tào. Trọng (重): coi trọng… Chu Du – Công Cẩn – Công lao như ngọc. Cẩn (瑾): ngọc.

Trương Chiêu – Tử Bố – Người xếp đặt, lo liệu mọi việc. Bố (布): xếp đặt, tuyên cáo, ban ra. Lỗ Túc – Tử Kính – Thận trọng, cung kính, giỏi ngoại giao. Kính (敬): cung kính, mời, dâng. Tuân Úc – Văn Nhược – Thuận theo Tào Tháo bức vua. Nhược (若): thuận theo.

Đổng Trác – Trọng Dĩnh – Thích đứng đầu, coi trọng việc là bá chủ… Dĩnh (穎): đứng đầu, thông minh. Viên Thiệu – Bản Sơ – Ngây thơ, bản chất non, xanh… Sơ (初): ban đầu, lúc đầu, mới, vừa… Tôn Kiên – Văn Đài – Người trước khi chết là cái bệ tốt cho con cháu sau này phát triển. Đài (符): bệ, bục…

Tôn Sách – Bá Phù – Anh trưởng đúng nghĩa, tốt. Bá (伯): ảnh trưởng, đứng đầu… Trương Liêu – Văn Viễn – Người ở xa. Trung dũng nên được tin cậy, giao trấn giữ thành xa. Khương Duy – Bá Ước – Giữ giao hẹn với Khổng Minh (song không làm được nhiều). Lưu ý những kiến giải trên của quan điểm của riêng tác giả, chúng có thể không chính xác.