Xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống

Người Việt Nam có điểm yếu là không chịu xâu chuỗi kiến thức của mình thành hệ thống. Kiến thức lõm bõm, xôi đỗ thì khi đâu, gặp “dị nhân” nào đó “làm màu” ở chỗ nào mình không biết là hoang mang, lo lắng dẫn đến mất tự tin, từ đó không thể hiện được năng lực của mình.

1. Đủ năng lực và điều kiện để học là may mắn
Phàm là trí thức, sợ nhất là ai đó nói ra điều gì mà mình không biết. Phàm người học võ, sợ nhất những thế võ hay loại võ mình không biết. Đôi khi không biết là chết liền, chứ không thể lơ mơ được. Tất nhiên, không ai có thể biết hết được, nhưng nếu được học hành căn bản, bài bản thì sẽ tự tin hơn.

Để xâu kiến thức thành chuỗi, thì phải hiểu từng mắt xích trong chuỗi đó. Không có nhiều người đủ thời gian và tâm trí để làm việc đó. Cuộc sống còn phải mưu sinh, tâm trí còn phải dành cho công việc, gia đình… Để hiểu được từng mắt xích (lĩnh vực), thì đầu tiên phải hiểu các từ ngữ chuyên môn (khái niệm) trong đó.

Khi xâu chuỗi được kiến thức trên đời thành hệ thống, thì một người mới được gọi là “đầy đủ bản lĩnh”. Khi đó thì dù họ có đi đâu, gặp đối tượng nào có tài cán gì, “làm màu làm mè” hoặc “múa hát” ra sao, “diễn tuồng” kiểu gì họ cũng đọc vị được. Hiểu được thì không sợ, sau đó họ có biện pháp cư xử cho phù hợp.

Việc xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống không đơn giản, vì cần phải có năng lực thiên phú như trí nhớ, sự thông minh, óc tưởng tượng thì mới làm được. Không có nhiều người trong xã hội xâu chuỗi kiến thức được thành hệ thống. Việt Nam xưa nay chỉ có vài người làm được việc này như: Nguyễn Bỉnh Khiêm, Chu Văn An, Lê Quý Đôn, Nguyễn Thiếp, Phan Huy Chú…

2. Hữu danh vô thực
Ngày nay, ở Việt Nam cũng có nhiều những giáo sư, tiến sĩ giỏi, có kiến thức khá toàn diện về nhiều ngành nghề, lĩnh vực… Tuy nhiên, dưới chế độ cộng sản nền tảng là nông dân, cũng có nhiều lãnh đạo và trí thức xuất thân từ nguồn gốc (nông dân) mà theo họ là “thấp kém”. Họ muốn giấu đi nguồn gốc của mình, họ đi sưu tầm bằng cấp mà không có thực học. Thành ngữ mô tả việc này là “Hữu danh vô thực”.

Tệ hơn, nhiều người thấy mình có học vị tiến sĩ, có học hàm giáo sư là mình ở đỉnh cao trí tuệ rồi, thấy viên mãn học thuật rồi, là oai rồi, không cần học nữa bởi đây là học hàm và học vị cao nhất của đất nước rồi… Do đó, cứ thế mà “mài” ra để kiếm tiền thôi. Những người có tâm lý này không hề ít trong xã hội.

Họ đã nhầm, thứ nhất: thánh cộng sản Lenin của họ nói “Học, học nữa, học mãi”. Thứ hai, gần gũi hơn là lãnh tụ đỉnh cao của họ – Hồ Chí Minh – không có bằng đại học, càng không có học vị tiến sĩ hay học hàm giáo sư, nhưng ông đã lập nên một nước với bộ Giáo dục trong đó, rồi bộ này mới thảo ra các quy trình phong học hàm giáo sư, học vị tiến sĩ.

Giáo sư đơn giản chỉ là người thày giáo thôi. Sư là thày, giáo sư là “giáo thày”, là cách gọi ngược lại của “thày giáo” thôi. Mà một người bình thường khi công tác sâu trong lĩnh vực của mình 10 năm, họ có thể là chuyên gia giỏi, có thể dạy ngành nghề của mình cho những người khác trong xã hội, tất nhiên trong đó có các giáo sư của các ngành khác.

Cho nên giáo sư là một cái gì đó rất bình thường, với phàm nhân chưa nói tới các vĩ nhân. Giáo sư là “gà què ăn quện cối xay” – kiếm sống bằng kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm trong nghề của mình chứ không có gì to là tát cả. Chưa nói đến, có giáo sư còn chưa hiểu hết ngành của mình, rồi “giáo sư giấy” và có cả giáo sư đem tri thức ra để làm bậy.

3. Càng hiểu biết càng tự do
Các mĩ danh như nhà bác học, thông thái, hiền triết là do quần chúng tôn phong, chúng không có trong hệ thống cấp bậc của bất cứ quốc gia nào, nhưng các tiến sĩ, giáo sư còn lâu mới bằng họ. Đó mới là những “bộ não” của loài người. Cần phải là tiến sĩ, giáo sư của rất nhiều ngành, thì mới được phong là nhà hiền triết, thông thái hay bác học.

Không phải cứ đọc nhiều, “tầm chương trích cú”, hay sưu tầm kiến thức nhiều là có thể trở thành tiến sĩ, giáo sư, nhà thông thái hay nhà bác học. Những người thực học, thực sự yêu kiến thức đâu có để ý đến mấy cái học hàm, học vị đó. Người vẫn còn ham muốn thì còn dễ sai bảo. Người không tham, không si, không đố kị mới là người tự do.

Không ai biết được tất cả mọi thứ, kể cả những người xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống. Nhưng ưu điểm của những người xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống là họ làm chủ được kiến thức của mình, có làm chủ mới vận dụng được. Góc độ khác, họ biết kiến thức nào là quan trọng cần phải nhớ, kiến thức nào không quan trọng để bỏ qua.

Người xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống biết chỗ nào mình biết, chỗ nào mình không biết, nên trong cuộc sống hàng ngày, khi tiếp nhận kiến thức mới, họ biết nó nằm ở đâu trong hệ thống kiến thức chung của nhân loại. Họ biết phải xếp nó vào đâu trong hệ thống kiến thức của mình. Khi tổ chức sắp xếp bài bản như thế, họ sẽ nhớ được lâu.

Trí nhớ là một yếu tố rất quan trọng của sự thông minh. Thông minh là thành tố rất quan trọng của sự hiểu biết, cao hơn là sự thông thái (hiểu cả bầu trời). Ai đó nếu xâu chuỗi được kiến thức được thành hệ thống, xin hãy làm việc thiện và giúp đỡ mọi người. Bản tính con người là sợ những điều mình không biết, cho nên càng hiểu biết càng tự do.