Hai nhân cách trong tâm hồn người lính

Ở Kiên lính trinh sát bộ binh trong “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh tôi thấy hình bóng của Hùng (Hai Hùng) lính đặc công rừng Sác trong “Ăn mày dĩ vãng” của Chu Lai, dù địa bàn và tính chất hoạt động của hai người là khác nhau. Lời kể của Kiên có tính độc thoại, có sự giãi bày nội tâm và cảm xúc cá nhân nhiều hơn.

Kiên đại diện cho phong cách ngổ ngáo kiểu soái ca giang hồ. Hùng đại diện cho phong cách ngổ ngáo kiểu đội trưởng gương mẫu. Cả hai đều thiện chiến, kiêu hùng, nỗi kiếp sợ của quân thù nhưng theo hai phong cách khác nhau. Ở Kiên có kiểu bất cần, bạt mạng nhiều hơn. Hùng tuy bạt mạng nhưng có cái gì đó vẫn hồng.

Có thể hai nhà văn không viết ra hoặc hư cấu những tình tiết thể hiện cho mảng nhân cách khác nhau của hai nhân vật, nhưng có lẽ hai nhân cách đó của họ đều có trong tâm hồn của mỗi một người lính. Rất khó chỉn chu khi có thể chết bất kỳ lúc nào, rất khó buông tuồng trong đội hình của một quân đội nặng về tính chính trị.

Những người như Kiên và Hùng là một phần lý do ta thắng Mỹ. Nhanh nhẹn và linh hoạt, họ dẫn dắt các đội nhóm nhỏ cực kỳ thiện chiến. Tôi thấy trong lời kể của Kiên nhiều hơn các hoạt động mà các cựu chiến binh kể cho tôi hồi nhỏ. Nỗi buồn chỉ là cách gọi ẩn dụ, nghĩa đầy đủ là hội chứng sang chấn tâm lý hậu chiến.