Tâm thức giao mùa

Phải sống nhiều năm ở Miền Bắc mới hiểu được tâm thế của người Miền Bắc trong những ngày gió lạnh đầu mùa. Hãy tưởng tượng ta mở cửa ra và thấy ngoài trời giá rét, ta hiểu rằng đã đến lúc phải mặc quần áo dài tay để giữ ấm. Những ngày “quần soóc áo phông” nhẹ nhàng sảng khoái, ra đầu phố làm tách cà phê hay ly trà đá đã chấm dứt. Xin chào Mùa Đông.

Hà Nội có đặc điểm là vào Mùa Hè, khi nóng có thể nóng lên đến 45 độ C và vào Mùa Đông khi lạnh, có thể lạnh xuống đến 5 độ C. Tức là người Hà Nội có trải nghiệm cũng như cảm xúc của cả người ở xứ ôn đới và cả người ở xứ nhiệt đới. Trải nghiệm và cảm xúc sẽ sinh ra tâm thế con người, tâm thế sống của một cộng đồng, một xã hội trong nhiều năm thì đó là văn hóa.

Khi thấy mình cần phải mặc quần áo ấm ta sẽ hiểu, vì sao người xứ ôn đới khi đến xứ nhiệt đới người ta lại hào hứng đến vậy. Đang suốt ngày phải ở trong nhà với sofa, tivi và lò sưởi, ra ngoài cần phải mặc đến năm sáu lớp quần áo, đội mũ, quàng khăn, đi giày cao cổ giờ tự nhiên lại được bỏ đi tất cả, quần đùi áo phông ngồi ghế ngả ở vỉa hè, nhìn phố ngắm biển và tay cầm cốc bia lạnh.

Trời chuyển lạnh không chỉ làm cảm xúc và tâm thức của người Miền Bắc thay đổi, mà về mặt sinh học con người cũng thay đổi theo. Khi cơ thể thấy thời tiết lạnh, nhiệt độ ngoài trời giảm sâu, sẽ tự biết điều chỉnh. Tự nhiên ta sẽ thấy thèm ăn hơn và có thể ăn được nhiều hơn. Bởi cơ thể đang muốn tích trữ một lớp mỡ đủ dày dưới da, để chống chịu với Mùa Đông dài lạnh giá.

Những ngày lạnh mới về, theo nhịp điệu giao mùa của tâm thức, ta sẽ thấy thèm một bát ốc nóng, một tách cà phê hay một ly trà nóng, rồi co ro người và xuýt xoa thưởng thức trong lúc chúng tỏa hơi nghi ngút. Tự dưng ta sẽ thấy cảm giác đó có lý và cũng rất tự nhiên, ta không còn thấy thèm nữa những ly bia lạnh, những que kem, những ly trà đá hay những tách cà phê đen và nâu đá.

Tôi không ưu ái người Hà Nội và người Miền Bắc, nhưng ở nước ta người Nam Bộ không có tâm thức của khoảnh khắc giao mùa. Tâm thức ấy rất lạ, nhưng cũng rất quen và đầy thú vị. Tất nhiên, không phải chỉ người Hà Nội và Miền Bắc mới có tâm thức này, mà ở nhiều nơi trên thế giới cũng có, thậm chí là có ngay trong một ngày. Nhưng một ngày thì khắc nghiệt quá. Hà Nội và Miền Bắc chỉ có trong một năm. Đó là tâm thức giao mùa.