Tản mạn về học hàm học vị

Đại học, cao học, thậm chí tiến sĩ đối với trường đời thì cũng chỉ tương đương với bậc tiểu học. Ví như Bill Gates, Steve Jobs, Warren Buffet, hay ở nước mình là Phạm Nhật Vượng, Trương Gia Bình…, họ đều cỡ bác học cả. Tức họ có kiến thức tổng hợp của nhiều ngành. Kiến thức của họ tương đương với bốn đến năm tiến sĩ cộng lại.

Chỉ cần kiến thức một phân ngành nhỏ, của một chuyên ngành là đã có được bằng tiến sĩ. Tức ngay trong ngành vật lý, tiến sĩ của phân ngành này không hiểu gì về phân ngành kia. Tiến sĩ ngành vật lý lý thuyết thì hiểu không nhiều, thậm chí rất ít về ngành vật lý chất rắn. Tất nhiên, tiến sĩ vật lý thì hiểu rất ít về các ngành hóa học, sinh học, toán học…

Tôi bây giờ gặp ai mà giới thiệu là tiến sĩ, tôi sẽ hỏi là tiến sĩ ngành gì? Nếu là tiến sĩ vật lý thì họ chỉ giỏi vật lý, kiến thức về các ngành khác như: hóa học, toán học, sinh học của họ chỉ như người bình thường. Chưa nói đến tiến sĩ giấy, hay các tiến sĩ bằng thật nhưng học giả, tức họ không giỏi trong chính chuyên môn của mình.

Tiến sĩ và giáo sư ở nước ngoài họ chỉ công tác trong môi trường học thuật (học tập và nghiên cứu), chứ không có chuyện yêu cầu phải có học hàm, học vị thì mới được làm lãnh đạo. Rồi thống kê đơn vị có bao nhiêu giáo sư, tiến sĩ. Điều này thực sự là hết sức khôi hài, vì bằng cấp thì có tính thời điểm còn nghiên cứu thì phải liên tục.

Giáo sư ở các nước phát triển do Hội đồng giáo sư của các trường đại học bầu. Nhưng mức độ uy tín có lẽ cao hơn giáo sư ở nước ta, do Hội đồng giáo sư nhà nước bầu. Những gì tôi nói trong bài viết này không phải là để sợ ai hay là hết sợ ai, không phải là để nâng ai lên hay hạ ai xuống. Tôi chỉ muốn định vị mọi thứ về đúng vị trí.

Tổng thống nước Mỹ – được coi như là tổng thống của cả thế giới – chỉ có bằng đại học. Tôi cũng không biết hiến pháp Mỹ có yêu cầu điều đó hay không. Bác Hồ của chúng ta cũng có bằng đại học đâu. Một số nguyên thủ chỉ có bằng cấp ở bậc phổ thông. Chúng ta cần nhận thức rõ về vị trí của học hàm và học vị. Với tất cả sự tôn trọng.