Khái lược một số thể loại thơ ở Việt Nam

Hàng ngàn năm trước con người đã làm thơ và hàng ngàn năm sau có lẽ vẫn còn làm thơ. Ở phương Đông cũng làm thơ và ở phương Tây cũng làm thơ. Ấy gọi là cổ kim đông tây. Vậy thơ ở Việt Nam hiện nay có bao nhiêu loại, tôi thử liệt kê xem sao:

1. Thơ Đường luật
Thơ Đường luật là làm thơ theo các niêm luật của thơ vào thời nhà Đường bên Trung Quốc. Thơ Đường luật hiện được cho là có bốn thể: thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú, ngũ ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn bát cú.

Tác phẩm nổi tiếng nhất của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ở Việt Nam có lẽ là bài Nam Quốc Sơn Hà và bài Nguyên Tiêu (hay nhất thế kỷ 20) của Bác Hồ. Ngũ ngôn tứ tuyệt hay nhất là Dạ tĩnh tư của Lý Bạch.

2. Thơ Cổ Phong
Thơ Cổ Phong là các thể loại thơ của Trung Quốc có trước thời nhà Đường và các thể loại thơ có sau thời nhà Đường, nhưng không sáng tác (làm) theo niêm luật của các thể loại thơ Đường.

Cổ Phong tên gọi chung tất cả thơ ngũ ngôn, thất ngôn mà không theo luật gồm: ngũ ngôn cổ, thất ngôn cổ, tam ngôn, tứ ngôn, lục ngôn…, không theo niêm luật, không hạn chế số câu, từ như Đường luật.

3. Thơ của Việt Nam.
Thể thơ nổi tiếng nhất của Việt Nam là thơ lục bát. Tác phẩm nổi tiếng nhất là Truyện Kiều của Nguyễn Du. Thơ lục bát người xưa để lại nhiều trong tục ngữ, ca dao. Thơ lục bát giản dị mộc mạc, dễ làm dễ thuộc

Từ thế kỷ 18, người Việt Nam sáng tạo ra một thể thơ mới là “song thất lục bát”, với các tác phẩm nổi tiếng như: bản dịch Chinh Phụ Ngâm (Đoàn Thị Điểm), Ai Tư Vãn (Lê Ngọc Hân), Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến)…

4. Thơ tự do
Thơ tự do phát triển mạnh ở Việt Nam vào đầu thế kỷ 20, do người Pháp mang đến. Thơ tự do khác với thơ truyền thống ở chỗ không bị ràng buộc bởi các quy tắc như số câu, số từ, luật bằng trắc…

Thơ tự do là văn bản có phân dòng, có thể xếp thành hàng và khổ theo vần, nhưng không theo một thể thức nào nhất định, không quy định số từ trong một câu, cũng không cần phải vần liên tục.

…

Thay lời kết
Thơ là tiếng lòng. Khi con người ta có tâm sự thì ngôn từ bật ra. Đã từng có nhiều ý kiến thắc mắc rằng, liệu niêm luật có cần thiết không. Bởi tiếng lòng chất chứa sẽ làm rung động được người khác. Tuy nhiên, người xưa đã đúc kết rồi tổng hợp ra các quy tắc, khi tuân theo các quy tắc này thơ sẽ hay hơn.