So sánh quân cờ vua và cờ tướng

Chúng ta đều biết, cờ Chaturanga là thủy tổ của các loại cờ (hệ quân tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt) đang được chơi nhiều nhất thế giới hiện nay như: chess, xiangqi, shatranj, shogi, makruk, sittuyin, our chartrang… Khi cờ Chaturanga lan đến các quốc gia, người dân ở đấy sửa bàn cờ, quân cờ và luật chơi theo văn hóa của họ.

Trong các loại cờ trên có hai loại cờ là xiangqi (China) và shogi (Japan) là dùng ký tự chữ viết để làm quân cờ. Quân tên gì thì dùng chữ ấy, vì thực ra chữ viết của họ cũng đã là sự tượng hình (biểu hình). Còn quân của các loại cờ còn lại là các hình khối, như những bức tượng thu nhỏ. Ta cùng so sánh ưu nhược điểm của quân cờ vua và cờ tướng.

1. Quân cờ tướng
Quân cờ tướng được người China sửa từ quân của cờ Chaturanga, vốn là các hình khối to nhỏ, cao thấp khác nhau thành các hình tròn dẹt kích thước bằng nhau và khắc tên quân cờ lên hai mặt phẳng hai bên. Ưu điểm của quân cờ tướng là người chơi dễ quan sát bàn cờ hơn, không lo bị đổ quân khi chơi. Nhược điểm là các Hán tự ban đầu rất khó nhớ.

Người ta cứ nói vua cờ vua đi khắp bàn cờ, nên có thể tham gia tấn công và phòng thủ là người phương Tây tiến bộ, dân chủ hơn người Trung Quốc. Tuy nhiên, các quân cờ tướng có kích thước bằng nhau và chỉ khác nhau ở mặt quân, trong khi quân vua và hậu cờ vua cao lớn hơn nhiều so với các quân tốt, cho thấy cờ tướng dân chủ hơn ở góc độ quân cờ.

2. Quân cờ vua
Quân cờ vua là các hình khối lớn nhỏ, cao thấp khác nhau. Quân quan trọng hơn có kích thước cao lớn hơn như: vua và hậu cao lớn nhất, tiếp đến là xe, mã, tượng và cuối cùng là tám quân tốt nhỏ nhất. Ưu điểm của quân cờ vua là trực quan nên dễ dàng cho những người mới học chơi, nhất là trẻ nhỏ. Cụ thể là dễ nhớ mặt quân nên chỉ cần tập trung vào học luật chơi.

Quân cờ vua có đặc điểm là quân bàn cờ treo và quân bàn cờ bàn là hai loại quân khác nhau. Ở cờ tướng hai loại quân này là một. Cờ treo dùng để giảng dạy và thi đấu biểu diễn. Cờ bàn là để thi đấu chính quy. Tuy nhiên, quân cờ treo là hình chiếu cạnh của quân cờ bàn nên vẫn giữ được sự trực quan, do đó người chơi không gặp nhiều khó khăn trong vấn đề này.

Thay lời kết
Với những so sánh bên trên, người viết cho rằng quân cờ vua và quân cờ tướng đều có ưu điểm và nhược điểm. Quân cờ vua ưu điểm là dễ nhớ, dễ học nhưng nhược điểm là khó quan sát bàn cờ và bị đổ quân khi chơi. Quân cờ tướng ưu điểm là dễ quan sát và không bị đổ quân khi chơi, nhưng nhược điểm lại là khó nhớ, khó học.

Do các quy định của đạo Hồi, nên quân cờ Shatranj (Iran) không được mô phỏng con người và các loài động vật, thành ra quân cờ Shatranj là các hình khối kỳ lạ và khó hiểu. Tác giả cờ Việt ghép ưu điểm của hai loại quân cờ vua và cờ tướng để tạo ra quân cờ Việt vừa dễ quan sát bàn cờ, vừa không lo bị đổ quân khi chơi, lại vừa trực quan dễ nhớ, dễ học.