Những “lần đầu tiên” của cờ tướng

Mặc dù đã xuất hiện ở Trung Quốc và du nhập vào Việt Nam được hơn một ngàn năm, nhưng gần đây ở làng cờ tướng thế giới và Việt Nam mới xuất hiện nhiều những “lần đầu tiên”. Điều này làm một kỳ thủ nghiệp dư, một người nghiên cứu và sáng tạo cờ như tôi rất ngạc nhiên.

1. Những lần đầu tiên
Những chuyện đầu tiên là: 1. Cờ tướng lần đầu tiên được đưa vào thi đấu ở Sea Games 31, 2. Giải vô địch cờ tướng thế giới lần đầu tiên tổ chức thi đấu thể thức cờ nhanh, 3. Việt Nam lần đầu vô địch cờ tướng thế giới nội dung đồng đội nam và 4. Kỳ thủ Lại Lý Huynh của Việt Nam lần đầu tiên vô địch thế giới nội dung cá nhân cờ nhanh nam.

Điều này hẳn nhiên làm những người yêu mến bộ môn cờ tướng ở Việt Nam suy nghĩ, trăn trở. Tại sao một môn cờ được chơi cả ngàn năm ở nước ta, được chơi rộng rãi trên mọi miền tổ quốc và sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân lại có bước phát triển muộn thế, trong khi cờ vua mới phát triển mạnh ở Việt Nam được gần 50 năm lại vô cùng phát triển?

2. Đi tìm nguyên nhân
Để trả lời câu hỏi, ta phải nhìn nhận trên bình diện vĩ mô. Trên thế giới có khoảng gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ chơi cờ vua, nhưng chỉ có khoảng vài chục nước chơi cờ tướng. Ngay cả ở Trung Quốc, quê hương cờ tướng cũng chỉ có vài chục triệu người chơi, trong khi cờ vây của họ được vài trăm triệu người chơi.

Vừa qua, khi cờ tướng được đưa vào thi đấu ở Sea Games 31 (2022) tại Việt Nam, một tờ báo nước Pháp viết về vấn đề này và cho đó là điều mới lạ thú vị. Điều đó cho thấy đa số công chúng Pháp không biết đến cờ tướng. Ở cả châu Âu, châu Phi, châu Mỹ, châu Úc có lẽ cũng vậy. Đại đa số người phương Tây chỉ biết đến cờ vua thôi.

3. Ngoại giao cờ vua
Vậy thì người Việt Nam cũng phải nhìn vào thực tế đó. Cờ vua được nhiều quốc gia chơi hơn, các giải tổ chức thường xuyên hơn, phần thưởng cũng lớn hơn. Đơn cử như ở một giải cờ vua nhanh trực tuyến không phải quan trọng nhất, Lê Quang Liêm ẵm giải thưởng 700 triệu đồng rất nhẹ nhàng. Nhưng Lại Lý Huynh vô địch cờ tướng đấu trực tiếp cờ nhanh thế giới cũng chỉ được có 120 triệu đồng.

Người phương Tây rất thích thanh, thiếu niên giỏi các môn thể thao, trong đó có môn cờ vua. Vậy nên những người chuẩn bị đi du học hay có mục đích muốn định cư lâu dài ở các nước phương Tây thường học chơi cờ vua để ngoại giao cờ vua, giao lưu và hòa nhập với vào cộng đồng bên đó và tất nhiên quan trọng là để gia tăng nhiều hơn cơ hội được nhập tịch. Đây âu cũng là điều dễ hiểu.

Thay lời kết
Để phát triển cờ tướng, người hâm mộ của bộ môn cờ này có lẽ chỉ còn biết trông chờ ở Trung Quốc thôi, nguồn lực của Việt Nam được bao nhiêu. Trung Quốc có muốn phát triển cờ tướng ra thế giới không? Có muốn đổi quân cờ là các Hán tự thành các hình biểu tượng không? Văn hóa Trung Quốc – sức mạnh mềm – có được yêu mến trên thế giới không?