Đánh giá cờ úp sĩ chúa tượng vương mã hoàng đế

Với trải nghiệm của một người nghiên cứu và sáng tạo cờ, tác giả cờ Lạc Việt nhận định: Cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” là khó nhất trong các loại cờ là biến thể của cờ úp. Cờ úp trước đó là biến thể của cờ tướng. Khó nhất thể hiện cụ thể như sau:

1. Bàn cờ
Về bàn cờ thì cũng như cờ úp thường, cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” sử dụng lại bàn cờ tướng để chơi. Bàn cờ tướng có 8×9 =72 ô cờ, nhưng do đặt quân trên các vạch mép ô chứ không phải trong lòng ô, nên bàn cờ tướng có 9×10 =90 điểm đặt.

2. Quân cờ
Về quân cờ và vị trí sắp xếp ban đầu của chúng khi bắt đầu chơi, thì cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” giống hệt như cờ úp. Các quân hai bên được phân theo màu và úp xuống (trừ quân tướng) rồi được xếp ngẫu nhiên vào các vị trí quân ban đầu như quân cờ tướng.

3. Luật chơi
Có thể nói, cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” khó nhất ở luật chơi, vì bàn cờ và quân cờ giống hệt như cờ úp. Trong bộ ba tiêu chí đánh giá độ khó của một loại cờ là: bàn cờ, quân cờ và luật chơi thì thứ tạo ra độ khó cho cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” là luật chơi.

Trước hết về nước đi:

• Sĩ chúa có nước đi bằng tổng nước đi của ba quân sĩ, mã, tốt.
• Tượng vương có nước đi bằng tổng nước đi của ba quân tượng, pháo, tốt.
• Mã hoàng đế có nước đi bằng tổng nước đi của ba quân xe, pháo, mã.

Vậy cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” khó ở các điểm sau:

a. Khó nhớ luật chơi
Các loại quân của cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” có nước đi rất rộng, lại thay đổi theo vị trí của chúng trên bàn cờ (không gian) nên rất khó nhớ. Cụ thể, ở đất mình sĩ chúa, tượng vương không được ăn ngang một ô, nhưng ở bên đất đối phương chúng lại được ăn.
b. Quân chủ lực đông
Với việc mở rộng nước đi cho quân sĩ thành sĩ chúa, quân tượng thành tượng vương, cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” có thêm hai loại quân chủ lực, ngoài ba loại quân chủ lực cũ là xe, pháo, mã. Lại mở rộng nước đi cho mã thành mã hoàng đế, mạnh hơn cả hậu cờ vua.
c. Biến hình khủng khiếp
Khi bàn cờ và quân cờ giống nhau thì loại cờ nào có luật chơi thoáng hơn, cụ thế là nước đi của các loại quân rộng hơn, thì loại cờ đó đa biến hơn, tức khó chơi hơn. Đa biến thì khó lường, khi chơi người chơi nếu muốn tính hết các biến thì mất rất nhiều thời gian và năng lượng.

Mở rộng nước đi biến các quân yếu thành mạnh, quân đánh gần (cận chiến) thành đánh xa (viễn chiến). Nước đi của các loại quân rộng khiến cho các kỳ thủ vừa khó nhớ hết luật chơi, vừa phải tính toán rất nhiều. Điều này làm cho cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” vừa khó để học chơi, vừa khó để chơi giỏi.

Thay lời kết
Cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” là một biến thể mới rất rộng của cờ úp, trước đó cờ úp lại là biến thể của cờ tướng. Cờ úp “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế” sử dụng lại bàn cờ tướng, quân ban đầu của cờ úp, nhưng mở rộng nước đi của ba loại quân “sĩ, tượng, mã” thành “sĩ chúa, tượng vương, mã hoàng đế”.

Mở rộng luật chơi là mở rộng nước đi cho các loại quân. Mở rộng nước đi cho các loại quân là tăng thêm sức mạnh cho chúng. Tăng thêm sức mạnh cho các loại quân là tăng thêm số lượng quân chủ lực. Khi càng có nhiều quân chủ lực thì cờ càng đa biến, người chơi sẽ phải tính toán nhiều hơn. Người có tư chất tốt mới chơi giỏi được.

Tuy vậy, cờ úp “sĩ chúa tượng vương mã hoàng đế” lại có điểm yếu tai hại xuất phát từ việc mở luật chơi ra quá rộng. Đây có thể coi là gót chân Asin của loại cờ này. Đó là khi một bên mở được quân mã hoàng đế ở hàng tốt trên cao quá sớm, bên kia không mở được quân mạnh tương ứng để phòng thủ thì ván cờ thường kết thúc rất nhanh.