Quy sức mạnh các loại quân cờ tướng ra số

Cờ tướng hay tượng kỳ Trung Hoa đã du nhập vào Việt Nam đến cả nghìn năm, nhưng chưa có một tài liệu chính thức nào viết bài bản về vấn đề “quy sức mạnh của các quân cờ tướng ra số”, mà trong dân gian Việt Nam chỉ có một câu truyền miệng là: “Xe 10, pháo 7, mã 3”.

Liệu sự quy ước của người xưa có thực sự chính xác không? Hôm nay, CN/24/7/2022, Câu lạc bộ cờ Hồ Gươm, sau khi thi đấu biểu diễn và giao lưu các loại cờ trong Kỳ đài Hồ Gươm lần thứ 222 xong, các thành viên đã tọa đàm để thảo luận về vấn đề này và thống nhất một số nội dung để Thành Nguyễn chấp bút thành bài viết này.

1. Việc quy ước thuần túy mang tính lý thuyết
Như chúng ta đều biết, từ lâu ở cờ vua đã có sự quy ước sức mạnh các quân cờ ra số và việc quy ước này chỉ mang tính lý thuyết. Tuy không có tác dụng nhiều trong thực chiến, nhưng điều đó là cần thiết cho các hoạt động nghiên cứu, đào tạo, bình luận và sáng tạo cờ.

Để quy ước sức mạnh các loại quân cờ ra số, người ta căn cứ vào nước đi của chúng, do luật chơi cấp cho. Theo đó, quân cờ nào có nước đi càng rộng thì sức mạnh của nó càng lớn (số lớn). Tức các loại quân đánh xa (đi dài, viễn chiến) mạnh hơn các loại quân đánh gần (đi ngắn, cận chiến).

2. Đánh giá sự quy ước của người xưa
Như trên đã đề cập, người xưa quy ước là: “Xe 10, pháo 7, mã 3”, sự quy ước này theo chúng tôi có thể là chưa thực sự chính xác. Thực chiến thì một quân pháo có mạnh hơn hai quân mã không? Khi chơi cờ tướng hàng ngày, thì người chơi thấy việc đổi hai quân pháo và mã lấy nhau là tương đối cân bằng.

Theo PGS.TS Lưu Đức Hải – PCT Liên đoàn Cờ tường Việt Nam, Chủ nhiệm CLB cờ Hồ Gươm, tác giả cuốn sách “Lịch sử Cờ tướng Việt Nam”, thì việc quy sức mạnh các quân cờ ra số của người xưa có dùng trong trường hợp ván cờ bị dừng, khi đó sẽ đếm quân để phân định thắng thua, mà không quan tâm đến hình cờ.

3. Đề xuất của CLB cờ Hồ Gươm
Sau khi trao đổi, bàn bạc, các thành viên câu lạc bộ cờ Hồ Gươm thống nhất đề xuất sức mạnh của các loại quân cờ tướng là: “Xe 10, pháo 5, mã 4”. Ai yêu cờ tướng có thể tham gia bình luận ở bên dưới. Các loại quân khác thì vẫn theo sự quy ước lâu nay là: sĩ= tượng= tốt= 1 điểm. Tốt qua sông được 1,5 điểm.

Góc độ thực chiến mà nói, trường hợp một bên đổi một xe (10) lấy pháo (5) và mã (4) đối phương, thì bị thiệt 1 điểm (10-9), vậy nên bên còn hai quân xe vẫn mạnh hơn. Trường hợp đổi pháo (5) lấy mã (4) hoặc ngược lại thì được cho là tương đối cân bằng. Pháo mạnh hơn ở trung cuộc, mã mạnh hơn ở tàn cuộc.

Lời kết
Những người học cờ bài bản thường đánh giá một hình cờ nhanh hơn những người không được học cờ bài bản. Khi gặp một hình cờ hay thế cờ nào đó, việc đầu tiên là xác định các quân còn lại trên bàn cờ. Đó chính là ngầm đo lường để so sánh sức mạnh về lực lượng giữa hai bên.

Bài viết này chỉ là một đề xuất, không phải là một kết luận. Câu lạc bộ cờ Hồ Gươm chúng tôi chỉ đưa ra gợi đề về vấn đề này để chúng ta – những người yêu cờ tướng – ai quan tâm thì cùng bàn luận. Mọi ý kiến đều sẽ được tôi trọng. Tôn chỉ của chúng tôi là: Yêu cờ là quý, nhưng hiểu cờ còn quý hơn.