So sánh cờ và chiến tranh

Trò chơi cờ sinh ra ban đầu là để mô phỏng chuyện chiến tranh, đây là thực tế mà không ai có thể phủ nhận. Nhưng những trò chơi cờ hiện tại mô phỏng chiến tranh có tốt không? Mô phỏng được đúng như cuộc sống thì người chơi cờ giỏi mới có đầu óc thực tế. Đây là điều mà những người nghiên cứu, sáng tạo và lí luận cờ phải luận giải.

1. Sự cân bằng lực lượng khi khai cuộc
Chúng ta đều biết, khi thi đấu cờ nói chung và các giải đấu chuyên nghiệp nói riêng, lúc bắt đầu khai cuộc lực lượng của hai bên phải cân bằng. Cân bằng về số quân, loại quân và cân bằng về vị trí của chúng trên bàn cờ. Tức bàn cờ khi khai cuộc sẽ đối xứng cả tâm và trục. Chuyện cân bằng lực lượng hai bên ngoài chiến tranh thực địa là cực kỳ hiếm.

Vấn đề là gì? Bản chất chơi cờ là để tìm ra người giỏi hơn. Sự chênh lệch là ở trình độ (lực cờ) của hai người chơi. Khi một bên có một nước di chuyển quân yếu, bên kia nếu tận dụng được cơ hội sẽ giành được chiến thắng. Còn chơi cờ ngoài giang hồ, khi lực cờ của hai bên quá chênh lệch, thì sẽ có chuyện “chấp quân” hoặc “chấp giờ”, để tạo ra sự cân bằng khi khai cuộc.

Chiến tranh thực tế rất hiếm khi có sự cân bằng về lực lượng của hai bên. Nhưng chênh lệch về tài cầm quân của các vị tướng hai bên là chuyện khá phổ biến. Đã có nhiều trận đánh lừng danh trong lịch sử Đông Tây ghi lại một bên có lực lượng yếu hơn nhưng giành được chiến thắng trước bên mạnh hơn gấp nhiều lần. Lịch sử chiến tranh vệ quốc Việt Nam có nhiều trận đánh như thế.

Một yếu điểm của hai loại cờ được chơi nhiều hiện nay (cờ vua và cờ tướng) là: bên đi trước sẽ có ưu thế lớn hơn. Bởi bên đi trước có thể lựa chọn chiến lược khai cuộc mà mình đã nghiên cứu sâu, để giành về lợi thế cho mình. Tất nhiên, ai nghiên cứu sâu hơn thì cuối trận mới biết. Bản chất là cờ không quá phức tạp, cờ đơn giản nên người và máy tính đã nghiên cứu được mọi biến ở 10 nước đi đầu tiên.

2. Một ván cờ diễn ra bao lâu là vừa?
Tuy hiếm nhưng khi lực lượng của hai bên cân bằng, lại cũng có nhiều tướng giỏi cầm quân, thì chiến tranh sẽ diễn ra trường kỳ. Tất nhiên, trong giai đoạn chiến tranh dài hơi đó là đau thương, mất mát cho người dân, quân đội và tài lực của hai bên. Chiến tranh có chuyện dài ngắn, vậy một ván cờ diễn ra bao nhiêu là vừa?

Ở cờ vua và cờ tướng mà nói, cả hai cờ đều có nhiều nước đi bước ngoặt, mà sau nước đi đó một bên sẽ giành được ưu thế vượt trội về thế cờ hoặc lực lượng. Những nước đi đó các chuyên gia phân tích hay bình luận cờ thường nhìn ra được ngay. Và họ lường được những khó khăn sẽ đến tiếp theo của bên yếu hơn.

Tức là ngay từ khi khai cuộc đến lúc kết thúc ván đấu, loại cờ nào có nhiều nước đi chiến lược mang tính bước ngoặt hơn, thì loại cờ đó sẽ diễn ra nhanh hơn. Bởi sau nước đi đó thế và lực hai bên thay đổi rõ rệt, rồi bên mạnh hơn sẽ tận dụng được cơ hội để áp đảo đối phương. Các ván cờ của loại cờ đó sẽ diễn ra nhanh hơn.

Tuy nhiên, ở các cuộc chiến tranh trường kỳ trong lịch sử nhân loại, có nhiều trường hợp mà các trận đánh diễn ra mà việc thắng thua của chúng không ảnh hưởng nhiều đến cục diện của toàn chiến trường. Tức chỉ là đánh để mà đánh, đánh để tìm hiểu đối phương. Đánh để giành lấy vị trí nào đó, nhưng thắng rồi lại bỏ, rút quân đi.

Lời kết
Cờ sinh ra là để mô phỏng chuyện chiến tranh, cho nên loại cờ nào mô phỏng đúng chiến tranh hơn thì loại cờ đó hay hơn. Mô phỏng đúng thể hiện như: khó khăn trên cờ là khó khăn ngoài mặt trận và ngược lại. Loại cờ nào không mô phỏng đúng chuyện chiến tranh, thì người chơi giỏi loại cờ đó cũng chỉ là lý thuyết suông.

Đó chính là điều mà Quốc Công Tiết Chế – Hưng Đạo Vương – Trần Quốc Tuấn lo ngại, nên ngài viết: “Nếu có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh… “. Nước ta thời đó chỉ chơi cờ tướng, nên qua đoạn viết này chúng ta hiểu: cờ tướng không mô phỏng đúng chuyện chiến tranh.

Cờ vua thì cần phải lưu ý hai điểm, thứ nhất các nữ hoàng châu Âu mang cờ vua sang mô phỏng chuyện chính trị, nên họ đổi tên quân cố vấn thành quân hậu, rồi cung cấp cho nó “quyền lực” rất lớn. Dù quyền lực chính trị chả liên quan gì đến sức mạnh trên chiến trường. Hậu và tượng đều bị sửa thành quân có nước đi dài, làm cho cờ vua có diễn biến quá nhanh, nên cũng không mô phỏng đúng chuyện chiến tranh.