Thanh niên Việt Nam quá nhút nhát?

Thanh niên Việt Nam đi dọc đất nước mình chiều dài 2.000 kilômet mà không dám đi, trong khi thanh niên Israel khoác ba lô lên vai và đi khắp thế giới. Quãng đường nhiều người họ đi có khi phải đến 200.000 kilômet chứ chả chơi. Tất nhiên, tôi không cần phải đưa ra so sánh về tầm nhìn giữa thanh niên hai nước, vì qua thông số trên thì ai cũng hiểu là họ tốt hơn rồi. Đi một ngày đàng học một sàng khôn.

1. Tổng quan một số quốc gia
Việt Nam và Chile có lẽ là hai nước có chiều dài đất nước thú vị nhất thế giới. Chiều dài đất nước Chile là hơn 4.000 kilômet, dài gấp đôi đất nước Việt Nam, chiều rộng đất nước họ thì đa số mỏng như đoạn bắc miền trung của ta. Có lẽ các bạn trẻ Chile luôn có ước muốn được đi dọc đất nước mình, để trải nghiệm các vùng miền. Đi ngang nước Nga 9.000km chắc chắn cũng là một trải nghiệm rất ghê gớm.

Hoa Kỳ và Trung Quốc là hai quốc gia có hình thù lãnh thổ của đại lục khá giống nhau, giống như hình quả tim và diện tích của họ cũng tương đương, tầm khoảng trên dưới 9,6 triệu kilômet vuông. Thanh niên Mỹ từ lâu luôn có ước muốn đi ngang đất nước mình, từ bờ Đông sang bờ Tây hoặc ngược lại. Hai người Việt Nam đi xuyên nước Mỹ sớm nhất mà tôi biết là Phạm Xuân Ẩn và Alan Phan. Về sau cả hai đều có sự nghiệp lừng lẫy.

2. Rụt rè và nhút nhát
Thanh niên Việt Nam thì sao? Xin thưa là đại đa số thanh niên Việt Nam quá rụt rè và nhút nhát. Họ e sợ sự thay đổi, e ngại việc đi xa. Với nhiều bạn trẻ, đi 300 kilômet đã là quá nhiều. Không dám đi dọc ngay chính nước mình, dù nếu có xe máy thì thời gian và công sức không tốn là bao nhiêu. Sức khỏe thì xin miễn bàn, vì thanh niên họ còn rất khỏe, đại đa số họ có xe máy và phần lớn là các tỷ phú thời gian.

Có nhiều người nước ngoài sang Việt Nam sinh sống, họ học tiếng Việt, tìm hiểu văn hóa Việt, rồi viết những bài viết tiếng Việt về đất nước Việt Nam nhưng lại hay, chí lý và gây xúc động hơn rất nhiều so với các bạn thanh niên Việt Nam. Với tất cả sự kính trọng, thậm chí còn hay hơn cả rất nhiều các bậc trung niên và lão niên của Việt Nam. Tôi nói rất chân thành, khách quan và mang tính xây dựng, chứ không hề có ý khác. Chúng ta nghĩ sao về điều đó?

Trong việc giao lưu văn hóa giữa các quốc gia trên thế giới với nhau, có một khái niệm gọi là “ngoại giao nhân dân”. Đó là nhân dân tiếp xúc với nhân dân, nhân dân tìm hiểu và đối thoại với nhân dân. Theo như kênh ngoại giao này, thì mỗi một người dân là một “đại sứ văn hóa” của nước mình, khi họ tiếp xúc với người nước ngoài. Vậy thì chúng ta, đến ngay đất nước mình còn chưa hiểu, thì người nước ngoài họ nhìn chúng ta thế nào và chúng ta lấy gì để đối thoại với họ?

3. Thoát ly để cải thiện tầm nhìn
Tri thức chỉ phát triển khi có sự so sánh. Nếu cứ ở mãi trong cái giếng, con ếch sẽ luôn nghĩ rằng bầu trời to bằng “cái vung”, vì nó chỉ nhìn thấy như thế. Thanh niên Việt Nam không những cần phải đi dọc đất nước mình, qua các vùng miền xuôi ngược, mà nếu có điều kiện thì nên đi toàn bộ thế giới để trải nghiệm. Càng nhiều người đi được như thế, đất nước càng phát triển. Tầm nhìn của người Việt Nam hiện nay được cải thiện là do một triệu kiều bào di dân bất đắc dĩ năm 1975.

Văn hóa Việt Nam là nền văn hóa lúa nước “âm tính”. Nền văn hóa này hình thành từ tập quán canh tác, do đặc thù của cây lúa nước, con người cần tập trung sống thành số đông để canh tác cây này, nên lợi ích số đông luôn được đặt lên cao, những dị biệt cá nhân thường bị dìm xuống dưới, thường phải chịu thiệt. Lĩnh hội hai nền giáo dục từ gia đình và nhà trường trong nền văn hóa ấy, thanh niên Việt Nam qua các thế hệ sống thụ động, ỉ lại, rụt rè, nhút nhát, ngại thay đổi, e sợ việc đi xa…

Đồng ý là sự thay đổi và việc đi xa chứa đựng nhiều rủi ro hơn so với giữ nguyên hiện trạng và môi trường sống quen thuộc, nhưng về tổng thể những lợi ích chúng đem lại lớn hơn rất nhiều các hậu quả. Nếu một đất nước có quá nhiều “thanh niên ếch”, tôi chắc chắn rằng đất nước ấy sẽ không thể phát triển hưng thịnh, tiến tới hùng cường được. Nguyễn Trường Tộ, Phan Bội Châu, Nguyễn Tất Thành đều vì đi xa mà có tầm nhìn vượt thời đại, rồi có những canh tân vượt thời đại. Hi vọng các thệ hệ tươi lai của Việt Nam sẽ tươi sáng hơn.