So sánh tính giang hồ của các loại cờ

Giang hồ là môi trường xã hội phức tạp, là nơi để quần hùng – cả người tốt và kẻ xấu – đối mặt với nhau, họ sử dụng toàn bộ năng lực để đạt được mục đích của mình. Với những người trẻ, giang hồ là nơi để lăn lộn, trải nghiệm nếu muốn hiểu thực tế. Dùng từ “giang hồ” để mô tả các tình huống trong cờ chưa hẳn chính xác, nhưng tiếng Việt ta chưa có từ nào tốt hơn, nên tôi vẫn phải dùng từ này.

1. Tính giang hồ là gì?
Những ai đọc truyện hay xem phim kiếm hiệp đều biết, giang hồ là từ mô tả các quan hệ phức tạp của các thành phần trong xã hội, từ quan chức triều đình đến lục lâm thảo khấu, từ các bang phái chính tông “quang minh chính đại” đến những bang phái tà đạo “nham hiểm xảo quyệt”. Vậy nên, trong giang hồ có người thiện lương làm việc tốt, nhưng cũng kẻ gian ác làm việc xấu, nên luôn luôn phải đề phòng.

Những người là quan chức trong triều đình hay thuộc các môn phái chính tông, về nguyên tắc phải có cung cách hành xử “quang minh chính đại”, lời nói và việc làm phải đàng hoàng, vì đại cục, vì số đông quân hùng, bảo vệ chính nghĩa, đại nghĩa… Còn người trong giang hồ thì thường chỉ vì mục đích của cá nhân hay bang phái của mình. Vì mưu cầu mục đích riêng mà họ có thể bất chấp thủ đoạn, kể cả hèn hạ như: dùng ám khí, độc dược hay những âm mưu gian trá.

Vậy nên, từ “giang hồ” trong cờ thường được dùng để mô tả tình huống lúc ván cờ đang tương đối cân bằng, thì đột nhiên một trong hai bên có nước đi có tính chất như sau: 1. Nước đi quá tàn độc, khiến cho đối phương thất thế hoặc thiệt quân đến mức khó mà gượng dậy được, và 2. Nước đi tạo ra thế đối công kịch liệt, phức tạp, cực kỳ đa biến, đặt cả hai bên vào tình huống phiêu lưu, rất khó tính toán được hết các biến.

2. Cờ nào giang hồ hơn?
Cờ vua và cờ tướng có số quân bằng nhau, mỗi bên 16 quân tổng 32 quân, nhưng cờ vua có 7 quân chủ lực (hậu, xe, tượng, mã), trong khi cờ tướng chỉ có 6 quân chủ lực (xe, pháo, mã). Các quân chủ lực của cờ vua đều có nước đi rộng hơn quân chủ lực cờ tướng, nên dù bàn cờ vua nhỏ hơn bàn cờ tướng, nhưng biến của cờ vua lại lớn hơn biến của cờ tướng. Cụ thể, hậu được đi cả thẳng và chéo, mã không bị cản…

Về trường hợp “giang hồ” thứ nhất, các nước đi hiểm độc tạo ra hình cờ làm cho đối phương chắc chắn bị thiệt quân hay thất thế, thì tôi cho là cả cờ vua và cờ tướng đều có. Tình huống này đến khi đối phương tính toán không kĩ, dẫn đến mắc sai lầm. Nhìn chung các loại cờ trên thế giới đều phải có yếu tố này, thì mới đạt tiêu chí là một loại cờ hấp dẫn, thu hút được người chơi.

Còn trường hợp “giang hồ” thứ hai, các nước đi tạo ra thế đối công kịch liệt, hình cờ đa biến, phức tạp, đặt cả hai bên vào tình huống phiêu lưu do rất khó tính toán được hết các biến, thì tôi tin là cờ vua có nhiều hơn cờ tướng. Lý do là vì quân chủ lực của cờ vua đông hơn, nước đi của của chúng cũng rộng hơn. Cờ tướng khó tính toán ở quân pháo, nhưng không thể so được với quân hậu cờ vua.

Lời kết
Khán giả xem cờ ngày nay đều háo hức chờ xem kỳ thủ nào sẽ phế quân trước. Phế quân là chuyện quan trọng, vì nó liên quan đến cục diện ván cờ, người chơi chỉ thực hiện việc phế quân khi đã tính toán rất kĩ. Thường họ tin là sẽ giành được thế, từ đó tiến đến chiến thắng cuối cùng thì mới phế quân. Tuy nhiên, mọi chuyện không phải lúc nào cũng diễn ra như vậy.

Việc phế quân của một bên thường là đưa ván cờ vào thế phiêu lưu theo kiểu giang hồ. Trường hợp này cờ vua nhiều hơn cờ tướng, không phải là cờ tướng không nhiều trường hợp này. Người chơi cờ càng giỏi càng thích các thế cờ phức tạp. Người có phong cách chơi cờ giang hồ thường để lại ấn tượng cho người xem. Người Việt mượn tượng kỳ và nhiều ngôn từ tiếng Hán từ nghìn năm trước, nên thuật ngữ chuyên môn cờ tướng phong phú hơn cờ vua.

Cờ Việt tính giang hồ ít hơn cờ vua nhưng nhiều hơn cờ tướng. Bởi cờ Việt không có quân hậu đầy biến hóa và cũng có quân pháo khó lường – khi số quân còn lại trên bàn cờ đông – ở giai đoạn trung cuộc. Mã cờ Việt cũng không bị cản như mã cờ vua. Do thuộc dòng cờ có hệ quân kiểu “tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã”, nên cờ Việt thừa kế tính giang hồ của dòng cờ này.