Bảy loại hình nghệ thuật

Chúng ta đều biết điện ảnh được gọi là nghệ thuật thứ bảy (7), tức là có bảy loại hình nghệ thuật trên đời này, dĩ nhiên loại hình thứ bảy là điện ảnh. Tuy thống nhất với nhau điều đó, nhưng khi kể tên của sáu loại hình nghệ thuật phía trước, thì chúng ta lại chưa thống nhất được với nhau. Tôi thử làm rõ điều này một lần xem sao.

Trước hết chúng ta phải thống nhất với nhau là, nghệ thuật xuất phát từ cuộc sống và cũng quay lại phục vụ cuộc sống. Thứ hai là con người có năm (5) ngũ quan là: thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác và xúc giác. Và thứ ba là hai cơ quan biểu đạt chính của con người chúng ta là miệng và tay chân – tức thể hiện ra ngoài bằng lời nói và hành động.

Khi thống nhất được với nhau các cơ quan này thì ta sẽ dễ phân loại các loại hình nghệ thuật hơn, vì chúng là nơi khởi nguồn phát tạo ra nghệ thuật, và cũng là nơi kết thúc, là mục đích của nghệ thuật – cụ thể là để con người chúng ta thưởng thức nghệ thuật. Ví dụ, một nhạc sĩ dùng các ngón tay đánh đàn dương cầm, miệng hát cho các khán giả nghe.

Theo tôi, sáu loại hình nghệ thuật phía trước được phân loại như sau:

1. Loại hình nghệ thuật thứ nhất: âm nhạc và các loại hình biểu đạt âm thanh
Có lẽ âm nhạc là loại hình nghệ thuật đầu tiên và cũng là sơ khai nhất của loài người. Âm bao gồm các âm thanh đa sắc màu chúng ta phát ra từ miệng hoặc khi dùng tay thao tác với các nhạc cụ. Tất nhiên, các nhạc cụ thủa sơ khai ban đầu có thể chỉ là một hòn đá, cây gậy, chiếc lá, vỏ ốc…. Bây giờ, sau quá trình phát triển của loài người ở các châu lục, âm nhạc đã phát triển trở nên quá đa sắc, với âm nhạc dân gian của các nước và các loại hình âm nhạc phổ quát chung của cả nhân loại như nhạc không lời, nhạc giao hưởng…

2. Loại hình nghệ thuật thứ hai: hội họa – điêu khắc và các loại hình tạo hình – lập thể
Hội họa có lẽ là loại hình nghệ thuật thứ hai của nhân loại, các nhà khảo cổ đã tìm thấy rất nhiều hình vẽ trong các hang động cổ nơi sinh sống của con người, có những bức hình có niên đại lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn năm. Thực ra thì “lập thể” cũng chính là “tạo hình”, đây là hai từ khác âm nhưng đồng nghĩa, đều có nghĩa là “tạo lập” lên một “hình thể” cho một đối tượng mới. Từ tạo hình thường được dùng cho vật nổi (3D), còn từ lập thể thường dùng cho hội họa (vẽ trên mặt phẳng – 2D, chụp hình về bản chất cũng là một hình thức tạo hình). Sau hội họa là các loại hình tạo hình khác như: gốm, điêu khắc, đúc, nặn, sắp đặt…

3. Loại hình nghệ thuật thứ ba: kiến trúc và các loại hình xây dựng có phong cách
Kiến trúc theo tôi là loại hình nghệ thuật thứ ba, bao gồm cả kiến trúc xây dựng (ngoại thất) và kiến trúc sắp đặt (nội thất). Khi con người dần văn minh lên, chúng ta rời bỏ hang động và xây nhà để ở. Việc phân công lao động làm phân biệt người giàu và người nghèo trong xã hội, người giàu sẽ xây nhà khác với người nghèo, đó có lẽ là khi kiến trúc ra đời. Rồi các công trình công cộng phục vụ cộng đồng cũng được làm kiểu cách sao cho hoành tráng và uy nghiêm.

4. Loại hình nghệ thuật thứ tư: sân khấu và các loại hình biểu diễn
Sân khấu và các loại hình biểu diễn thì phức tạp hơn âm nhạc, nếu âm nhạc thì các nhạc công chỉ thao tác với các nhạc cụ là đủ thì sân khấu phức tạp hơn, bao gồm biểu đạt lời nói hoặc ca từ qua miệng, biểu cảm diễn biến nội tâm qua các cảm xúc của khuôn mặt, qua hành động của chân, tay và hình dáng và sự uyển chuyển của cơ thể. Các loại hình biểu diễn trên sân khấu là: kịch, chèo, tuồng, cải lương, khiêu vũ, múa, xiếc…

5. Loại hình nghệ thuật thứ năm: viết lách và các loại hình biểu đạt bằng ngòi bút
Viết lách tôi cho là loại hình nghệ thuật tiếp theo. Viết lách nói chung là việc cá tác giả thể hiện cái tôi của mình ra ngoài qua các dòng chữ, xưa thì thường bằng ngòi bút, nay thì chủ yếu bằng bán phím máy tính hay điện thoại. Người viết thể hiện cái tôi của mình ra ngoài như những suy nghĩ, tư tưởng, tình cảm, nhu cầu cho người khác (đọc và nghe) biết hoặc hiểu. Các loại hình của viết là: văn, thơ, ca, hịch, vè, phú, ký, câu đối, biên tập…

6. Loại hình nghệ thuật thứ sáu: ẩm thực và các loại hình hướng đến khứu giác và vị giác
Nếu để ý chúng ta sẽ thấy các (5) loại hình nghệ thuật bên trên đều chỉ đánh vào các giác quan là: thị giác, thính giác và xúc giác – tức mắt thấy, tai nghe và tiếp xúc đụng chạm. Vậy thì còn hai loại giác quan cơ bản và quan trọng khác là khứu giác và vị giác chưa được đề cập đến lần nào. Nên có lẽ, tôi là người đầu tiên – và đây cũng là lần đầu tiên – xếp ẩm thực vào là một trong những loại hình nghệ thuật. Thật vậy, nếu ai đó thực sự hiểu về ẩm thực và các loại hình chế biến món ăn, thức uống nói chung đều sẽ – đồng ý với tôi – ẩm thực là một trong những loại hình nghệ thuật.

Lời kết: Nghệ thuật là gì?
Chẳng hiểu từ đâu và bao giờ, ai đó phân ra làm bảy loại hình nghệ thuật. Có lẽ sự phân chia này đến từ phương Tây vì điện ảnh đến từ đó. Tôi không hiểu bên các ngôn ngữ khác người ta phân loại các loại hình nghệ thuật như nào, nội hàm và ngữ nghĩa của các từ ngữ họ dùng ra sao, tôi chỉ căn cứ vào nơi khởi phát và đích đến của nghệ thuật để phân loại các loại hình bên trong. Hai cơ quan khởi phát chủ yếu của nghệ thuật là miệng và tay chân, một số môn cần đến ngôn ngữ cơ thể. Đích đến của nghệ thuật là ngũ quan của cơ thể, tất nhiên là nhiều nhất là tai và mắt. Nghệ thuật là làm việc gì đó một cách thật hay thật đẹp để cho người khác được thưởng thức. Sống đẹp là một nghệ thuật.