Luật chơi của cờ Chaturanga rất khoa học

Luật chơi là tinh hoa của các loại cờ, là căn cứ cơ bản để phân biệt, thậm chí là so sánh giữa các loại cờ với nhau. Bởi bàn cờ và quân cờ có thể thay đổi theo thời gian và theo biên giới quốc gia. Thậm chí, các loại cờ có thể mượn quân cờ của nhau để chơi. Nhưng luật chơi thì rất ít khi thay đổi và mỗi khi thay đổi thì sẽ là một sự kiện rất lớn.

1. Nguyên tắc sáng tạo luật chơi cờ
Luật chơi là thứ phi vật chất (vô hình) nhưng tất nhiên ai cũng “mang theo” khi chơi cờ. Luật chơi là sự cung cấp sức mạnh cho các quân cờ thông qua nước đi của chúng. Cụ thể, quân cờ nào có nước đi càng rộng (đi đến được nhiều vị trí hơn) trong một lần đi, thì quân cờ đó sức mạnh càng lớn.

Luật chơi cờ được sáng tạo trên nguyên tắc: nước đi của các loại quân khác nhau để: 1. Tạo ra các loại quân có sức mạnh khác nhau (đa dạng sức mạnh) và 2. Khi các loại quân có sức mạnh khác nhau thì chúng sẽ kị dơ để kiềm chế lẫn nhau, khiến cho các ván cờ diễn ra kịch tính và hấp dẫn hơn, từ đó mà thu hút được người chơi và người xem.

2. Mục đích của việc đa dạng loại quân
Đa dạng loại quân là đa dạng nước đi và đa dạng các đòn phối hợp (đánh) giữa chúng. Khi đa dạng quân thì tại mỗi hình cờ cụ thể, kỳ thủ sẽ có nhiều sự lựa chọn tiếp theo mình sẽ đi quân nào và đến vị trí nào để công thủ tốt nhất. Khi đó người chơi sẽ phải tính toán, cân nhắc để chọn ra nước đi tối ưu (điểm cao nhất) cho mỗi hình cờ.

Đa dạng loại quân là đa dạng các loại sức mạnh trên bàn cờ. Các loại quân có nước đi khác nhau, thậm chí trái ngược nhau sẽ kị dơ để kiềm chế nhau như: quân đi dọc và ngang sợ quân đi chéo, quân đi chéo sợ quân đi dọc và ngang, cả hai loại quân này lại sợ loại quân đi lắt léo, dích dắc (mã)… Khi đa dạng như thế, các ván cờ sẽ biến hóa khó lường nên kịch tính, hấp dẫn.

3. Luật chơi cờ Chaturanga rất khoa học

Quý vị hãy nhìn vào hình “9 ô vuông cơ sở” tôi có đánh số, rồi kiểm nghiệm các phân tích sau: Nếu một quân bất kỳ đứng ở ô số 1. Khi nó đi đến các ô 2, 4, 5 thì là quân vua. Khi nó đi đến các ô 2, 3, 4, 7 thì là quân xe. Khi nó đi đến các ô 6, 8 thì là quân mã. Khi nó đi đến ô 2, ăn ở ô 5 thì là quân tốt. Khi nó đi đến ô 5 thì là quân cố vấn. Khi nó đi đến ô 9 thì là quân tượng. Vậy, các quân có nước đi khác nhau nên có sức mạnh khác nhau.

Diễn giải
Như vậy, các loại quân của cờ Chaturanga có đặc điểm: Quân tốt là yếu nhất, chỉ được đi một ô và ăn ở một ô khác. Các quân tượng và cố vấn được đi và ăn ở bốn ô. Quân mã và quân vua được đi đến tám ô. Quân xe mạnh nhất, khi không có quân cản, tổng cộng được đi đến mười bốn ô. Cờ vua hiện đại thay đổi quân cố vấn thành quân hậu.

Luật chơi càng chặt chẽ và khoa học thì cờ càng hay, tránh rơi vào những tranh cãi phức tạp không thể phân xử khi thi đấu. Luật chơi cũng cần có độ khó vừa phải, nằm trong năng lực tư duy của người bình thường. Nếu luật chơi phức tạp quá thì cờ sẽ vừa khó học, lại vừa không thể tính toán hết được các biến. Luật chơi cờ nào quá phức tạp thì cờ đó sẽ ít được chơi. Bởi phức tạp thì vừa khó học vừa khó chơi.

Lưu ý
Lâu nay nhiều người phân tích hay bình luận cờ vẫn nhầm lẫn rằng nước đi của quân cờ thể hiện cho quyền lực của nó, kiểu như trong cờ vua thì quân hậu là quân quyền lực nhất. Xin thưa không phải, quyền lực là thuật ngữ dùng trong lĩnh vực chính trị, trong khi cờ lại mô phỏng chuyện ở trên chiến trường (lĩnh vực quân sự). Quyền lực trong chính trị khác với sức mạnh trên chiến trường. Ta cần phân biệt rõ hai điều này.

Khi trực tiếp chiến đấu thì người tham gia cần sức mạnh, chứ không phải quyền lực. Đối phương không quân tâm đến quyền lực của anh. Anh yếu thì người ta sẽ giết anh. Sức mạnh về thể lực để dùng võ, về trí lực để dụng mưu. Thường ở trong triều đình phong kiến xưa kia thì vua là người quyền lực nhất, nhưng khi ở trên chiến trường vua chỉ có sức mạnh bằng một tốt. Nhiều người có quyền lực vì có chức vụ cao, nhưng khi ở trên chiến trường họ không hề có sức mạnh.

Thay lời kết
Cờ vua hiện nay, do người châu Âu sửa luật chơi từ thế kỷ 15, khiến quân hậu có nước đi quá rộng (cả dọc, ngang và chéo vô biên), dẫn đến hậu có sức mạnh quá lớn so với các quân khác là rất vô lý. Trong lịch sử, hoàng hậu vợ vua thường có ít quyền lực chính trị, càng có ít sức mạnh trên chiến trường, nên hậu trực tiếp chiến đấu là điều vô cùng hiếm. Do vậy, ta có thể nghi ngờ rằng cờ vua hiện đại là di sản của các chế độ nữ hoàng ở châu Âu.