Vô thường là gì?

Hàng ngày trong cuộc sống đôi khi chúng ta vẫn nghe hoặc đọc thấy từ “vô thường”. “Vô thường” xuất hiện trong các lời than thở, trong các bài thơ, bài hát và có nhiều trong những lời rao giảng của đạo Phật. Các ví dụ có thể trích ra như: cuộc sống vô thường, kiếp nhân sinh vô thường, hay “Đóa hoa vô thường” – tên một bài hát của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Vậy vô thường là gì?

Vô thường là không bình thường
Xin thưa, trong từ “vô thường” thì “vô” nghĩa là không, “thường” nghĩa là bình thường, bình yên, bình lặng, êm đềm, an yên, thanh bình, phẳng lặng… Nên “vô thường” dịch nghĩa một cách trực quan nhất là “không thường” hay “bất thường”, đối nghĩa với “bình thường”. Còn theo nghĩa rộng của từ vô thường, thì từ này đồng nghĩa với các từ như: bất an, chơi vơi, xao động, tiêu diêu, bấp bênh, chông chênh, chới với…

Trong từ “bất an” thì “bất” nghĩa là không còn “an” nghĩa là yên, nên “bất an” chính là “không yên”. Do đó, “vô thường” có thể hiểu như “bất an” hay “không yên” vậy. Yên bình có thể hiểu như mặt hồ trong một cốc vắng, do xung quanh là các vách núi dựng đứng nên gió không thổi vào được, khiến cho mặt hồ yên tĩnh, phẳng lặng. Vô thường là ta lấy một viên đá ném xuống mặt hồ làm cho mặt nước xao động.

“Vô thường” còn có nghĩa khác là “bất phàm” hay “phi phàm”, bất hay phi đều là không, phàm là thường. Cách diễn đạt này thường được dùng đối với con người, để mô tả những người có sự khác biệt với đa số mọi người về vẻ đẹp ngoại hình hay tài năng xuất chúng. Đóa hoa vô thường là đóa hoa bất phàm, đẹp hơn những đóa hoa khác. Bài hát “Đóa hoa vô thường” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nói về việc ông đi tìm và tìm thấy một người con gái xinh đẹp và tinh khôi hiếm có.

Vô thường đáng sợ và bình thường mới
Đại dịch Covid-19 đang tàn phá thế giới của chúng ta, dịch bệnh đã gây ra khủng hoảng kép về y tế và kinh tế. Khủng hoảng y tế là thiếu y bác sĩ và cơ sở vật chất để chăm sóc người bệnh, khủng hoảng kinh tế là cách ly và phong tỏa để ngừa lây nhiễm khiến cho hàng hóa không thể lưu thông được. Người ta vẫn nói giao thông là mạch máu của nền kinh tế là vì vậy.

Nhân loại chúng ta hiện nay có thể nói là đang “ngăn sông cấm chợ” về du lịch và văn hóa ở phạm vi toàn thế giới. Giao thông về đường không và đường thủy giữa các nước là chỉ đi lại gần như ở mức tối thiểu để phục vụ cho các nhu cầu thiết yếu như y tế, quân sự, lĩnh vực kinh tế thì chỉ được ưu tiên ở các nhiệm vụ quan trọng ở cấp chuyên gia trở lên. Các hoạt động du lịch, giao lưu văn hóa gần như bị đóng cửa.

Với tất cả các đặc điểm đó, toàn nhân loại chúng ta là đang nằm trong trạng thái “vô thường”, một trạng thái “vô thường” đáng sợ. Có những nơi mà số lượng người chết và người nhiễm đã cao đến mức báo động. Tuy nhiên, các biện pháp phong tỏa và cách ly của các chính phủ trên thế giới khiến cho nhiều người phải ở yên một chỗ quá lâu, khiến họ bị cuồng chân, dù họ biết mình đang được hưởng trạng thái “bình thường” nhỏ trong cái “vô thường” lớn.

Thay lời kết
“Bình thường mới” là cụm từ đang được nhắc đến nhiều trong thời gian gần đây. Đó là trạng thái an toàn mà xã hội có được nhờ sự nỗ lực của chính phủ và các cơ quan chuyên trách phòng chống dịch. Tuy nhiên, trạng thái này rất mong manh và có thể bị “xao động” bất cứ lúc nào. Để giữ được trạng thái này, mỗi người chúng ta cần góp sức với chính phủ bằng cách tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng chống dịch. Hãy nâng niu chút “bình thường” nhỏ còn lại trong cái “vô thường” lớn.