Vì sao sĩ cờ Việt có hình quạt lông vũ?

Sĩ cờ Việt tượng trưng cho quân sư, không phải hoàng hậu. Người viết cho rằng, cờ mô phỏng một trận đánh ở thời trung cổ giữa hai bên, chứ không phải một cuộc chiến lâu dài giữa hai quốc gia. Tuy vậy, cũng có những trận đánh kéo dài về thời gian, trải rộng về không gian và gây tổn thất rất nhiều nhân mạng.

Chiến tranh là các cuộc chiến sống còn giữa các bên. Trong các trận kịch chiến đó, các bên tất nhiên huy động toàn bộ sức mạnh của mình về trí tuệ và thể lực, để quyết tâm giành chiến thắng trước đối phương, không có sự nhân nhượng nào cả. Yếu đuối dẫn đến sơ sảy một chút thôi là sẽ nhận lấy thất bại cay đắng. Sĩ tượng trưng cho sức mạnh về trí tuệ của mỗi bên.

1. Bối rối khi chọn hình tượng sĩ
Tác giả cờ Việt đã từng bối rối khi chọn hình biểu tượng cho quân sĩ. Theo văn hóa phương Đông, mà Việt Nam bị ảnh hưởng từ Trung Quốc, tôi (và tôi tin là nhiều người) mặc nhiên cho rằng: sĩ sẽ biểu tượng là chiếc quạt lông vũ, tướng sẽ có biểu tượng là chiếc mũ vua có rèm ở phía trước và sau. Nhưng đáng buồn là hồi đầu sáng tạo cờ, tôi chưa có đủ trình độ đồ họa để thiết kế như thế.

Khi không có được hình chiếc quạt lông vũ như ý cho sĩ – tượng trưng cho quân sư, tôi đã thiết kế hình một cuốn sách đang mở, ý là quân sư phải là người có học hành bài bản và sau đó là đào sâu suy nghĩ, học tập hàng ngày, nghiên cứu suốt đời mới có tài thao lược. Dù thực ra rất ít người học rồi có thể trở thành được quân sư, vì học thì dễ còn mang kiến thức ra áp dụng thực tế thì lại rất khó.

2. Quạt lông vũ tượng trưng cho thần thái của quân sư
Đã là quân sư thì nơi làm việc là chốn quan trường. Nơi ấy toàn những người giỏi cả, không văn thì võ, không có bản lĩnh này thì có bản lĩnh khác, không ai đơn giản cả. Vậy nên, người cầm chiếc quạt mà phe phẩy nhẹ nhàng trong môi trường đó ắt phải là người có đại tài, thậm chí kỳ tài. Phải có tài năng đạt đến độ cảnh giới nào đó, thì mới có thể ung dung tự tại ở môi trường đó được.

Khi ra chiến trường, người cầm chiếc quạt mỏng mà chỉ đạo được ba quân, thì phải thuộc lòng binh thư, hiểu tường tận binh pháp, hiểu các quy luật của tự nhiên (thiên văn, địa lý, khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình), ngoài ra lại còn phải hiểu lòng người và kỉ luật sắt quân đội. Sức mạnh của quân sư nằm ở tài thao lược, chỉ những người có học hành, có suy nghiệm để hiểu tận cùng vạn vật, thấu hiểu lòng người, nắm được các quy luật tự nhiên và xã hội mới có được tài thao lược.

3. Chọn tên cho sĩ
Có người đã từng hỏi tôi: “Sao không đặt tên con sĩ là sư, để khi dùng từ “quân” thì gọi là “quân sư”, sẽ trùng với chức vụ đó ngoài đời thực?”. Tôi đã trả lời đại ý, từ “sư” tiếng Hán là “thày”, nhưng nhiều người Việt Nam chưa tỏ điều đó, trong tiềm thức họ vẫn cho rằng “sư” là những vị hòa thượng tu trong chùa. Tôi không muốn người đời gọi là “con sư”, nên cứ để tên là sĩ.

Trung Quốc có 1,4 tỷ dân và Hoa Kiều ở khắp thế giới, văn hóa Trung Quốc là một trong những nền văn hóa lớn của nhân loại, điều này ta không thể phủ nhận. Trong văn hóa đó, hình tượng quân sư gắn liền với chiếc quạt lông vũ. Nếu muốn phát triển cờ, ta nên thuận theo điều này. Quân sư có hình chiếc quạt lông vũ thì người Đông Bắc Á, Đông Nam Á và Đông Âu thấy dễ hiểu và coi đó như là mặc nhiên.

Lời kết
Nhiều người Việt Nam nghĩ rằng chiếc quạt lông vũ gắn với hình ảnh nhân vật Khổng Minh trong truyện “Tam Quốc Diễn Nghĩa” của La Quán Trung hay “Tam Quốc Chí” của Trần Thọ, thực ra chiếc quạt này còn gắn với hình tượng quân sư Ngô Dụng trong truyện “Thủy Hử” của Thi Nại Am và La Quán Trung. Ngoài ra, chiếc quạt lông vũ còn xuất hiện nhiều trong “Tứ Đại Danh Tác” và các tác phẩm khác của văn hóa Trung Hoa.

Cờ Lạc Việt, có quân tướng mang hình chiếc vương miện của vua phương Tây (vua phương Đông không đội vương miện), có quân sĩ mang hình quạt lông vũ của quân sư phương Đông, có voi của Ấn Độ, Trung Đông, Bắc Phi và Nam Á, có pháo thần công, có xe, mã và tốt là hình quân cờ treo của cờ vua – cờ được chơi ở gần 200 quốc gia… Vậy nên, hình biểu tượng của các quân cờ Việt về cơ bản là dễ hiểu đối với đa số người dân của các quốc gia trên thế giới.