Những tiêu chí để đánh giá một loại cờ

Cờ là các trò chơi trí tuệ có tính đối kháng. Làm thế nào ta biết được rằng một loại cờ là hay hay không hay? Bằng các kinh nghiệm khi sáng tạo cờ của mình, tác giả cờ Lạc Việt đưa ra “Những tiêu chí để đánh giá một loại cờ” ở bên dưới. Dựa theo những tiêu chí này, ta có thể đánh giá một loại cờ mới và cả những loại cờ hiện tại (cũ) là hay hoặc không hay.

Việc đánh giá là dựa vào nội lực của cờ, tức loại cờ đó có tính khoa học, hợp lý, logic hay không. Và điểm quan trọng nhất là từ nội lực của mình, thì loại cờ đó dễ dàng được xã hội chấp nhận hay không. Ví dụ: khó chơi quá hoặc dễ chơi quá đều không tốt, vì khó quá thì ít người chơi, mà dễ quá thì chỉ có trẻ con chơi. Dưới đây là những tiêu chí để đánh giá một loại cờ:

1. Cờ phải có tính mới lạ
Với một loại cờ mới, thì cần phải đảm bảo làm mới được ít nhất một trong ba yếu tố sau của một trong loại cờ cũ: bàn cờ, quân cờ hoặc luật chơi. Đổi mới càng nhiều thì càng có tính mới, nhưng nhiều quá thì lại ít tính kế thừa, người chơi các loại cờ cũ khó làm quen.

2. Luật chơi không được mâu thuẫn, bất hợp lý
Luật chơi phải đảm bảo có tính tuần tự, logic, hợp lý, đảm bảo các bước khai cuộc, trung cuộc, tàn cuộc… Không được có những mâu thuẫn nội tại, phi logic, không hợp lý, khó diễn giải. Cũng không thể có chuyện một hai nước đã bắt được quân chủ lực hay chiếu bí được vua (tướng) của đối phương.

3. Càng sát thực tế càng tốt
Cờ là trò chơi trí tuệ mô phỏng các cuộc chiến tranh ở thời trung cổ. Để đảm bảo người chơi cờ giỏi ra ngoài đời cũng giỏi, có đầu óc thực tế và tư duy giải quyết vấn đề, thì cờ càng sát với thực tế cuộc sống càng tốt. Thường thì cờ càng rộng càng sát thực tế, nhưng rộng quá chơi sẽ mất thời gian, ít người chơi được.

4. Cờ phải kịch tính, hấp dẫn
Loại cờ mới phải có quân cờ, bàn cờ và luật chơi sao cho các ván cờ diễn ra kịch tính, hấp dẫn: các loại quân có nước đi (sức mạnh) phong phú, làm cho cờ biến hóa khôn lường, biến hình ảo diệu, có những nước đi đột phá có thể thay đổi cục diện ván cờ, đi sai thì biến mạnh thành yếu, đi đúng thì biến thua thành thắng…

5. Cờ phải giảm thiểu được tính hên xui
Nguyên tắc này đảm bảo sự may rủi trong cờ là rất nhỏ. Người chơi giỏi hơn, nghiên cứu nhiều, đào sâu suy nghĩ, dày dặn trận mạc hơn phải thắng người chơi kém hơn. Không thể có chuyện người chơi yếu hơn tìm ra được cách nào đó để thủ hòa, hoặc thắng người chơi giỏi hơn.

6. Cờ phải có cả quân cận chiến và quân viễn chiến
Hai loại cờ phổ biến nhất trên thế giới hiện nay đều có hai loại quân cận chiến và viễn chiến. Quân cận chiến là quân đánh gần, nước đi không quá ba ô. Quân viễn chiến là quân đánh xa, một nước có thể đi hết cả bàn cờ. Quân cận chiến cờ tướng là các quân tốt, mã và tượng. Ở cờ vua là tốt, mã và vua tham gia tấn công. Quân viễn chiến là quân đánh xa như: xe và pháo cờ tướng; hậu, xe và tượng cờ vua. Môn cờ nào có cả hai loại quân này thì mới thú vị. Nếu không có quân viễn chiến, các ván cờ sẽ diễn ra rất chậm.

7. Cờ phải nằm trong năng lực tư duy của con người
Theo nguyên tắc này, cờ cần đảm bảo có độ khó trung bình, nằm trong năng lực tư duy của người bình thường, quá dễ thì người chơi nhàm chán, nhưng quá khó thì lại ít người chơi.
– Quân cờ không nên nhiều quá: tổng số quân mỗi bên nên từ 15 đến 20 quân, và nên có từ 6 đến 8 loại quân (tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt). Ít quá thì dễ chơi mà nhiều quá thì lại khó.
– Bàn cờ dù là quân đi trên ô hay vạch cũng nên có từ 8 đến 10 ô ở mỗi chiều. Hẹp quá thì bố trí được ít quân, cờ lại thành dễ. Rộng quá thì cần phải bố trí nhiều quân, lại thành khó.
– Luật chơi không nên quá rắc rối, phức tạp, thay đổi theo vị trí của các quân trên bàn cờ (không gian), theo thời gian khi chơi cờ… Luật chơi nên có độ khó vừa phải, để trẻ em và phụ nữ cũng tham gia chơi được.

❅. Kết luận
Cờ là một trò chơi trí tuệ có tính đối kháng, thường là giữa hai người chơi. Khi hai người chơi cờ là người ta muốn phân định thắng thua, để tìm ra người chơi giỏi hơn. Kết quả phân định tất nhiên phải là người chơi giỏi hơn thắng, do vậy cờ cần giảm thiểu được tính hên xui.

Góc độ khác, cờ cũng không nên quá khó hoặc quá dễ, vì khó quá thì sẽ được ít người chơi, dễ quá thì chỉ có trẻ con chơi. Các ván cờ cũng không nên kéo dài quá mất thời gian, cả người chơi và người xem đều mệt mỏi, chán nản… Tức cờ cần có độ khó ở mức trung bình, trong năng lực tư duy của con người.

Cuối cùng là cờ phải đa dạng, biến hóa thì mới kịch tính, hấp dẫn thu hút người chơi. Đa dạng và biến hóa thể hiện trong nước đi của các loại quân cờ và sự phối hợp giữa các loại quân với nhau tạo ra các đòn đánh, miếng đánh phong phú. Chứ cờ mà cứ biến hóa chầm chậm, từ từ thì khi chơi rất buồn ngủ.