Tại sao cờ tướng không phổ biến bằng cờ vua?

Cờ tướng được chơi nhiều ở Việt Nam, khiến nhiều người Việt lầm tưởng rằng đó là loại cờ phổ biến nhất thế giới. Kỳ thực, cờ tướng chỉ phố biến ở các nước Đông Á, Đông Nam Á, Đông Âu và một số nước ở phương Tây, với tổng số khoảng gần 50 quốc gia và vùng lãnh thổ chơi. Còn cờ vua được chơi rộng rãi ở gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Cờ tướng và cờ vua đều là biến thể của cờ Chaturanga, do người Ấn Độ sáng tạo ra vào thế kỷ thứ VII. Vậy hai loại cờ này đều đã hơn 1000 năm tuổi, nhưng hiện nay cờ vua được chơi nhiều hơn, vì sao vậy? Trong ba yếu tố trụ cột của môn cờ là: bàn cờ, quân cờ và luật chơi thì cờ tướng có đến hai yếu tố khó nhớ là: quân cờ và luật chơi. Đây chính là lí do khiến cờ tướng khó phổ biến rộng ra toàn thế giới.

1. Quân cờ tướng là các Hán tự khó nhớ
Quân cờ tướng là các ký tự chữ Hán, quân nào chữ đấy. Cụ thể bên đen có các quân: tướng (將), sĩ (士), tượng (象), xe (車), pháo (砲)- thạch pháo, mã (馬), tốt (卒). Bên đỏ: soái (帥), pháo (炮)- hỏa pháo, binh (兵), các quân còn lại giống bên đen. Người Trung Quốc viết chữ tượng hình, mỗi một âm của họ viết (mã hóa) bằng một chữ. Bộ cờ tướng có tổng cộng mười chữ.

Thực ra, mỗi một chữ Hán bản thân nó đã là một sự tượng hình: chữ xe gần giống hình cái xe, chữ mã gần giống hình con ngựa, chữ pháo gần giống hình khẩu pháo… Tuy nhiên, điều đó chỉ người Trung Quốc hiểu chứ phần còn lại của thế giới không hiểu. Cờ vua quân mã là hình cái đầu ngựa trực quan nên dễ nhớ hơn. Quân cờ tướng không trực quan nên cờ tướng khó học khó nhớ, cuối cùng là khó phát triển.

2. Luật chơi phức tạp nên khó nhớ hơn
Luật chơi cờ tướng khá phức tạp, cụ thể là có một số luật khùng khoằm khó nhớ như: luật cản mã, cản tượng, lộ mặt tướng, bản thân con pháo với việc nước đi và ăn khác nhau cũng khá phức tạp, rồi pháo ăn quân đối phương lộn đi lộn lại rất khó lường. Người chơi cờ vua có tâm lý e sợ sự rắc rối của con pháo.

Thực ra cờ vua cũng có những luật rắc rối như: bắt tốt qua đường, nhập thành, hết nước đi là hòa cờ nhưng về cơ bản luật chơi của cờ vua tường minh hơn, mã không bị cản, các quân cờ đi thế nào thì ăn thế, trừ tốt – nhưng tốt lại chỉ đi thẳng và ăn chéo có một ô, nên dễ nhớ hơn. Tốt cờ tướng qua hà, cũng được đi ngang thêm một ô.

Lời kết
Cờ tướng sở dĩ chưa phổ biến được rộng toàn thế giới là do quân cờ không trực quan và luật chơi phức tạp. Hai yếu tố này làm cho cờ tướng khó nhớ, người mới học chơi ban đầu nhất là trẻ con khó học chơi hơn. Khó nhớ, khó học chơi thì sẽ có ít người chơi, ít người chơi thì tất nhiên sẽ ít các giải đấu hơn, không phát triển được.

Người Trung Quốc, với bản tính bảo thủ cố hữu của mình, tôi cho là rất khó có chuyện họ thay đổi cờ tướng (tượng kỳ) của mình. Bởi cờ là văn hóa của họ, và họ muốn qua cờ để quảng bá văn hóa nước mình. Quân cờ tướng là chữ (tự) viết, nhưng người chơi cờ ít quan tâm đến văn hóa. Với đa số người chơi, cờ chỉ là trò chơi đấu trí thuần túy thôi.