Triệu chứng lâm sàng là gì?

“Triệu chứng lâm sàng” là thuật ngữ chuyên môn của ngành y, nên người bình thường có thể không hiểu. Không hiểu thì khi nghe người khác nói, hay đọc thấy trên báo có thể gặp bối rối. Hiểu được nghĩa của từ, mới hiểu thông điệp mà người đối thoại muốn truyền tải. Tôi sẽ tra chữ gốc tiếng Hán để giải nghĩa một cách đơn giản.

Từ “triệu chứng” có lẽ dễ hiểu, không cần giải thích, đó là những biểu hiện ra bên ngoài của người bệnh. Còn từ “lâm sàng” là gì? Xin thưa, đây là từ ghép chúng ta mượn của tiếng Hán, được hình thành bởi hai từ đơn, tiếng Hán là chữ. Cụ thể, từ “lâm” (chữ: 臨) có nghĩa là: đến, tới, gặp, gần, lọc, soi xét, đang… Còn từ “sàng” (chữ: 牀) là: giường, giường bệnh… “Triệu chứng lâm sàng” là những biểu hiện mà một người mắc phải khiến họ có khả năng trở thành một người bệnh.

***

Khi khám cho bệnh nhân, bác sĩ dùng các giác quan (mắt, mũi, tai) của mình, với sự hỗ trợ của các công cụ thô sơ (đèn pin, kính lúp, tai nghe, máy đo huyết áp) để lọc ra các “triệu chứng lâm sàng”. Thường thường, bác sĩ chỉ cần nhìn bề ngoài một người là sơ bộ có thể đánh giá được tình trạng sức khỏe của người đó. Họ quan sát ngoại hình, các biểu hiện bề ngoài của người đó như: màu sắc của da, của môi, của mắt, cụ thể như da sáng hay tối, môi đỏ hay thâm, mắt vàng hay đỏ…
Người sốt thì: mặt đỏ, thở gấp, tim đập nhanh, tâm trạng bất an, bồn chồn… Sốt là do viêm bộ phần nào đó trong cơ thể. Viêm có thể hiểu là “vết thương kín”, đối nghĩa với “vết thương hở” ở ngoài da. Nghề bác sĩ cũng như các nghề khác, với kiến thức đã học trong trường, rồi sau ra ngoài làm sẽ có kinh nghiệm, như kĩ sư biết đánh giá đất, đá, bê tông..; giáo viên biết đánh giá học sinh; người bán hàng biết đánh giá khách hàng; tay ma cô biết đánh giá con mồi…

***

Từ các triệu chứng thu được đó, bằng kinh nghiệm của mình các bác sĩ sơ bộ sẽ chẩn đoán được người đó mắc bệnh gì, để có hướng giải quyết tiếp theo. Kết quả của việc chẩn đoán bệnh dựa trên các “triệu chứng lâm sàng” được gọi là “chẩn đoán lâm sàng”. Nếu đã chắc chắn được bệnh (thường là những bệnh đơn giản), bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị. Nếu chưa chắc chắn bệnh, bác sĩ sẽ chuyển sang bước khám tiếp theo – gọi là khám “cận lâm sàng” – để có thêm thông tin phục vụ cho việc chẩn đoán.

Khám hay xét nghiệm “cận lâm sàng” gồm nhiều các kỹ thuật khác nhau như: chụp X-quang, siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI)… Bước khám này được dùng cho công tác chẩn đoán bệnh chuyên sâu. Khám “cận lâm sàng” đóng vai trò rất quan trọng đối với tính chính xác của việc chẩn đoán bệnh. Bước sau của khám “cận lâm sàng” là bước xét nghiệm: nước tiểu, máu, dịch, sinh thiết…

“Chẩn đoán lâm sàng” là việc chẩn đoán bệnh dựa trên các “triệu chứng lâm sàng”, tức từ các biểu hiện mà người bệnh mắc phải, mà bác sĩ thu nhận được qua các giác quan (mắt, mũi, tai) của mình và các phương pháp chụp chiếu chính xác hơn. “Xét nghiệm lâm sàng” là việc dùng máy móc kiểm tra mẫu bệnh phẩm của người bệnh, để tìm ra dấu hiệu của bệnh ở trong đó. “Phác đồ điều trị” hiểu là kế hoạch, cách thức, phương pháp, trình tự điều trị. Phác (vẽ) ở đây hiểu là: vạch ra, vẽ ra, vẽ lên…