Tại sao Trump đánh Huawei?

“Bẫy thu nhập trung bình” là cụm từ không mới, nhưng lâu nay ta vẫn thường sử dụng cụm từ này cho các quốc gia, chứ không sử dụng ở tầm doanh nghiệp, hộ gia đình, hay thậm chí là các cá nhân. Nhưng để hiểu sâu sắc cái “bẫy chết người” này, từ đó có những hành động và xử trí phù hợp để thoát qua nó, ta cần đưa ra các ví dụ mô tả vấn đề một cách đơn giản như: một cá nhân có thể mắc “bẫy thu nhập trung bình” không?

Hãy tưởng tượng, một anh công nhân làm việc trong một nhà máy lắp ráp thiết bị điện tử của Việt Nam, do nước ngoài đầu tư vốn 100%. Sáng 8h anh đến nhà máy, làm việc tám tiếng cho đến 5h30′ chiều về nhà, cùng với vợ lo việc gia đình chăm lo cho hai đứa con ăn học, loanh quanh vệ sinh cá nhân, ấm chè điếu thuốc là hết ngày. Giả sử vợ anh là công nhân may ở một khu công nghiệp gần đó, và giả sử tổng lương của hai vợ chồng anh một tháng là 15 triệu, theo quý vị: bao giờ gia đình này giàu?

Xin thưa, không bao giờ gia đình này có thể giàu được. Tổng lương của họ, sau khi chi trả cho phí sinh hoạt của gia đình như ăn uống, đi lại, con cái học hành và các chi tiêu khác thuộc về tính ngưỡng, tôn giáo, văn hóa, quan hệ thân thích, bạn bè, đồng nghiệp là coi như hết. Gần như không tích lũy được, hoặc có tích lũy được nhưng rất ít, vài chục năm sau mới giàu được. Đó là cảnh thực tế trong câu nói của người xưa: “Ráo mồ hôi là hết tiền”. Đó chính là bẫy “thu nhập trung bình” cho một cá nhân, cho một gia đình.

Nhưng chuyện sẽ khác đi nếu anh chị chỉ đẻ một đứa rồi kế hoạch, thuê người giúp việc trông con, rồi anh chồng buổi tối tranh thủ đi học thêm lớp lập trình cho điện thoại, còn chị vợ đi học thêm bằng ngoại ngữ… Sau khi học xong có chứng chỉ, anh chị được thay đổi vị trí công tác tại doanh nghiệp mình đang làm, hoặc xin được vị trí cao và có thu nhập tốt hơn ở doanh nghiệp khác. Giả sử với chỗ làm mới của hai anh chị, tổng thu nhập của họ một tháng là 45 triệu – họ đã thoát bẫy thu nhập trung bình.

***

Với Trung Quốc, tập đoàn Huawei và giấc mơ “Made in China 2025” chính là chứng chỉ chuyên môn (trình độ tri thức) để thoát nghèo. Trung Quốc xưa nay với thế giới – nhất là Mỹ – là một anh công nhân to khỏe, nhưng cù lần và đần độn. Những bỗng một ngày – sau khi được anh quản đốc quý mến vì sự thật thà, chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý báu về thay đổi tư duy, tạo đột phá để thoát nghèo – anh công nhân to khỏe kia sau khi hiểu ra được lí lẽ, đi học chứng chỉ rồi về cạnh tranh vị trí với chính anh quản đốc. Đó là điều anh quản đốc khó nuốt nổi, có cảm giác như bị phản bội.

Huawei là phần mềm anh công nhân viết ra dưới dạng tiện ích, rồi cài cắm virus vào đó theo dõi các hoạt động của anh quản đốc, nhằm tìm kiếm thông tin để lật đổ anh ta. Thật đáng sợ khi bỗng một ngày tay công nhân cù lần – bảo thủ và gia trưởng – tự nhiên lại hiểu lí lẽ. Hắn hiểu được bí quyết làm giàu của anh quản đốc là “công nghệ cao”, hắn tập trung công sức tối đa vào đó để thoát nghèo. Mà trớ trêu thay, con đường thoát nghèo của hắn nếu thành công sẽ hạ bệ anh quản đốc xuống. Bởi quy luật cuộc đời là có kẻ lên thì sẽ có kẻ xuống. Tuy nhiên, muốn giàu nhanh và rất giàu thì anh công nhân phải tách ra ngoài đứng lên làm chủ.

Anh công nhân Trung Quốc có lẽ đã nhận ra “công nghệ cao” là bí quyết thoát nghèo từ cả chục năm trước, nên đã đưa ra những chính sách về điều kiện chuyển giao công nghệ khi đầu tư vào nước họ, đưa tình báo kinh tế ra khắp các nước phát triển đánh cắp hoặc mua chuộc các bí quyết công nghệ, âm thầm phát triển các công nghệ cao trong nước mình như: tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, điện toán đám mây, nhà máy thông minh, thành phố thông minh… Trump đánh vào Huawei là đánh vào kế sách thoát nghèo, nhằm kìm hãm Trung Quốc.

Việt Nam là anh công nhân thấp còi, yếu đuối cả về thể lực và trí lực, nên vài năm nay mới nhận ra điều này. Anh về nhà hô khẩu hiệu, động viên mình và vợ tranh thủ tối đi học thêm chứng chỉ, thay đổi tư duy, lĩnh hội tri thức để thoát nghèo… Gần đây đảng và chính phủ liên tục tuyên truyền và kêu gọi, nhắc đi nhắc lại nhiều lần cụm từ: thời đại 4.0 hay cách mạng công nghiệp 4.0, nhưng thực sự chưa có nhiều người hiểu sâu sắc nội hàm (nghĩa) của cụm từ này. Hiểu sâu sắc thì mới diễn đạt nước nôm na, diễn đạt nôm na thì truyền rộng được tư tưởng.