Hai ông giáo sư già gây tranh cãi

Cùng với mạng internet và điện thoại thông minh, thời gian vừa qua nền học thuật Việt Nam đã có những chuyển biến rõ rệt, đó là các hoạt động xuất bản cá nhân và tranh luận cộng đồng liên tục sôi động. Chúng ta cứ chê trách các mạng xã hội ở sự kiểm duyệt thông tin, nhưng không khen ngợi họ ở việc cung cấp nền tảng để mọi người kết nối. Tâm điểm chú ý thời gian vừa qua là hai ông già gân, một ông là nhà ngôn ngữ, một ông là nhà giáo dục.

Điểm đáng mừng các ông mang lại không phải là hiệu quả của các đề án, vì đề án của các ông cần nhiều thời gian nữa để kiểm nghiệm và xác thực, mà điều đáng mừng là các ông đã tạo ra hoạt động tranh luận rộng rãi trong cộng đồng, trên khắp các diễn đàn cả thật và ảo. Dù không có số liệu thống kê, nhưng tôi tin chắc là như vậy. Mấy ngày gần đây, tôi đi đâu gặp ai cũng thấy họ nói gần nói xa, nói bóng nói gió về đề án của hai ông giáo sư già gân.

***

Người Việt Nam vừa bước ra khỏi chế độ phong kiến thì rơi ngay vào chế độ cộng sản. Mà ở chế độ này đại đa số người dân không cần phải nghĩ, vì bên trên người ta đã nghĩ hộ họ cả rồi, lên kế hoạch cho cả thập kỉ, cứ thế mà làm thôi. Thành ra, phần đông người Việt Nam sống thụ động, bị động, ít suy nghĩ, ngại suy nghĩ, ngại thay đổi, không thích và không ưa những người dám nghĩ khác và làm khác.

Những đề xuất mới trong nhiều lĩnh vực chưa biết có hiệu quả hay không và hiệu quả đến đâu, chỉ cần đưa ra là đã bị đa số mọi người dị ứng. Vậy nên, khi có người dám đưa ra điều mới và một số được áp dụng vào thực tế cho thấy người Việt Nam đã dám nghĩ khác và làm khác. Tại sao trẻ con lại phải giống người lớn, trong một thế giới đầy rẫy những biến động, với thông tin thậm chí có thể thay đổi theo giờ? Chúng ta vẫn theo phương án giáo dục cũ hơn 40 năm nay mà đất nước có vươn lên được tầm khu vực đâu, chưa nói châu lục và quốc tế.

Phát biểu như vậy không phải là tôi cho hai ông già gân kia đúng và đồng tình với họ, mà như trên nói chúng ta cần thời gian để kiểm nghiệm để đánh giá. Tôi cho rằng tất cả các giá trị của học thuật Việt Nam nên được xem lại, đúng hơn là cần phải xem lại. Thứ gì được tạo ra bởi con người, thì có thể được thay đổi bởi con người. Tức con người có thể cải tiến và nâng cấp, trong sự chuyển biến không ngừng của nền học thuật quốc gia và quốc tế trong hơn 40 năm hòa bình vừa qua. Không có thứ gì là không thể thay thế được cả.

***

Điều đáng lo không phải là bọn trẻ con có biết đọc hay không, mà là chúng có rèn được thói quen đọc (học) hàng ngày hay không. Trong một thế giới liên tục biến động thì không đọc, không tiếp nhận tri thức hàng ngày là sẽ bị rơi rớt lại, tụt hậu bây giờ là “chết” chứ không phải chuyện đùa. Đọc là kĩ năng quan trọng nhất, là đầu vào để tiếp nhận tri thức. Với mạng internet và điện thoại thông minh, người Việt Nam ngày nay đọc nhiều hơn, tương tác nhiều hơn.

Hai điều đáng mừng gần đây của Việt Nam là cả nước “lăn” vào tranh luận và tụi trẻ con đã dám nghĩ khác. Tuy chúng thiếu hụt các kiến thức về xử thế lễ nghĩa, nhưng về cơ bản tụi trẻ đã có tư duy tự do. Chúng cần có tâm thế như vậy để bước vào đời, là những chủ nhân tương lai của đất nước, trong thế giới đầy rẫy những biến động và chẳng có gì là cố định cả. Nguyên tắc đầu tiên là không có nguyên tắc nào cả.