Tản mạn về số phận

Điều gì quyết định số phận của mỗi con người, mỗi gia đình, mỗi dòng họ, mỗi thế hệ, mỗi quốc gia? Ta sinh ra là nam hay nữ, trong gia đình như thế nào, ở tỉnh thành nào, nông thôn hay thành thị, miền núi trung du hay đồng bằng ven biển, ở quốc gia văn minh hay lạc hậu, tất cả các yếu tố đó quyết định số phận của mỗi chúng ta.

1. Số phận một con người
Có người nói, số phận của một con người do môi trường và cá tính của họ quyết định, nhưng thực ra cá tính cũng phụ thuộc môi trường. Anh chị sinh ra trong gia đình nào, thì bố mẹ để lại cho anh chị gen đó. Bố mẹ chỉn chu, gương mẫu thì anh được gen tốt, lại còn được họ rèn luyện, uốn nắn.

Vậy thì hóa ra số phận lại nằm trong IQ và EQ, lần lượt là chỉ số thông minh và chỉ số thông minh cảm xúc. Anh chị có cảm xúc tốt, dễ hòa đồng được với người khác, thì cơ hội thành công của anh cao hơn. Anh chị dễ đồng cảm được với người khác thì dễ hòa mình vào tập thể, hòa mình được thì đoàn kết và tăng khả năng thành công trong công việc.

Khả năng tự học, những sự lựa chọn đúng đắn và khả năng điều chỉnh để thích nghi hoàn cảnh của mỗi người có thể giúp họ thay đổi số phận. Có những người thành danh dù sinh ra ở môi trường không thuận lợi, thậm chí là rất xấu. Số phận “dữ dội” dành cho những người sinh ra ở môi trường “dữ dội”. Những anh hùng chân chính thực ra họ không muốn làm anh hùng.

2. Số phận một gia đình
Số phận của mỗi gia đình do hai chủ thể của chúng – vợ và chồng hay bố mẹ của những đứa con trong đình đó – quyết định. Gia đình là đầm ấm hay ly tán, hạnh phúc hay lục đục là do cá tính và tình cảm của hai người đó. Từ những điều đó dẫn đến tâm tính, thói quen, thái độ và dẫn tới số phận của những đứa con.

Đơn cử như, sinh ra là nam hay nữ ở Trung Quốc là điều quan trọng, vì giới tính ảnh hưởng, thậm chí là quyết định tương lai của những đứa trẻ. Gia đình bố mẹ như thế nào cũng rất quan trọng. Họ có cuộc sống bình thường (cơ bản) không, họ có gương mẫu không, họ định hướng thái độ đối với việc học của các con như thế nào, có dạy được con những điều thường thức, những điều hay lẽ phải.

Nhưng học hành giỏi giang chưa hẳn đã thành công. Có nhiều người học giỏi nhưng không thành đạt, vì cá tính khác người, vì thông minh nhưng vụt vặt, vì hay đố kỵ, vì không muốn luồn cúi hay là vì không muốn sống dưới sự điều khiển của người khác. Trí thức, văn nghệ sĩ trong thời kỳ chiến sĩ và nông dân nắm quyền (chuyên chính vô sản) nhìn chung là khó sống.

3. Số phận một dòng họ
Tính kết nối trong dòng các họ ở phương Đông nhìn chung là còn rất mạnh mẽ, ở Việt Nam cũng vậy. Những bô lão và trưởng họ của các dòng họ rất quan tâm đến “số phận” của dòng họ của mình. Bên trong địa phương các cấp, người ta so sánh các dòng họ với nhau: dòng họ này hiển vinh, dòng họ kia lận đận.

Những dòng họ “địa chủ” vào thời vô sản thì bị tiêu diệt, dòng họ trí thức vào thời đại “cách mạng văn hóa” thì bị o ép đến héo hắt. Nhưng có thể một anh thợ may, một anh đóng giày vào thời chiến nhờ tổ nghiệp mà có thể không phải ra chiến trường, thậm chí là sống khá thoải mái. Dù là ở thời đại nào, thì con người có cái nghề vẫn hơn.

Những dòng họ hoạt động trong lĩnh vực thương mại (buôn bán) vào thời kế hoạch hóa tập trung – ngăn sông cấm chợ – thì tiêu sản. Nhưng mới đây đã thay đổi, người ta quyết định đảng viên được làm kinh tế. Tầng lớp thương nhân nay đã được nâng tầm thành một đội ngũ, cùng với công – nông – trí xây dựng đất nước.

Làm ăn buôn bán cũng rất rủi ro, mười vụ được nhưng một vụ mất thì cũng có thể trắng tay như thường. Vì điều này mà từ xưa đến nay, các ông bố bà mẹ ít định hướng cho con mình theo nghề làm ăn buôn bán. Họ thường khuyên bảo, định hướng các con mình học để kiếm lấy một nghề lập thân, lập nghiệp. Đó là con đường an toàn nhất cho mỗi cuộc đời.

4. Số phận một thế hệ
Thế hệ là những người có cùng độ tuổi, và phần lớn là cùng chung một trải nghiệm lịch sử. Thế hệ nào may mắn sinh ra vào thời bình, thì được hưởng bình yên, sung túc. Thế hệ nào không may rơi vào thời chiến, thì phải chịu đau thương, ly tán. Ở Việt Nam, các thế hệ thời chiến và thời bình thường cứ liên tục đan xen nhau. Cứ xây dựng đất nước được một thời gian thì lại bị chiến tranh phá hoại.

Thế hệ sinh từ năm 1900 đến 1930 ở Việt Nam là thế hệ chống Pháp. Thế hệ sinh từ năm 1940 đến 1950 ở miền Bắc là chống Mỹ, ở miền Nam là một nửa chống Mỹ, một nửa theo Mỹ. Mỹ là đất nước mang quân đến Việt Nam, dù bất kỳ lí do gì thì đó cũng là điều sai trái. Đó là sai lầm của lãnh đạo họ, chuyện của người Việt Nam nên để người Việt Nam tự giải quyết.

Số phận thế hệ sinh từ năm 1960 đến 1970 ở Việt Nam ngụp lặn trong khó khăn của thời kỳ kinh tế kế hoạch tập trung (bao cấp), và những khó khăn do chiến tranh để lại. Đất nước thoát khỏi cuộc chiến hoang tàn, thì mắc vào sai lầm chính sách. Kinh tế bết bát, đất nước tiêu điều, nhân dân xơ xác. Mà những người trở về từ chiến tranh thì muốn được “liên hoan”, những người đi qua thời kỳ khốn khó thì muốn “hưởng thụ”.

Vì tâm thế sống đó mà khi đất nước có được hòa bình, rồi đổi mới năm 1986, hễ có được chút nguồn lực nào (từ tài nguyên, từ viện trợ hay đầu tư nước ngoài) là các “chiến sĩ và nông dân” tìm cách giành lấy. Họ  chia chác và “liên hoan” đất nước. Họ huy động cả người thân và bạn bè vào hệ thống để vơ vét theo kiểu tận diệt. Chẳng ai có liêm sỉ cả. Bên thắng cuộc hiện đã “liên hoan” đất nước được 40 năm, giờ bữa tiệc đã tàn.

5. Số phận một quốc gia
Số phận mỗi quốc gia phụ thuộc vào vị trí địa lí, điều kiện khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng và dân trí người dân quốc gia đó. Đất nước nào có vị trí địa kinh tế, địa chính trị chiến lược thì “quan trọng”. Ví như Singapore nằm trên con đường thông thương hàng hải quốc tế, có cảng nước sâu để tàu lớn neo đậu, thì Singapore trở thành một hải cảng quan trọng của thế giới. Kinh tế của họ nhờ đó mà phát triển được.

Việt Nam là một nước nhỏ, nằm ở phía đông bắc của khu vựa Đông Nam Á, nằm ở phía đông của bán đảo Đông Dương. Vị trí địa chính trị, địa kinh tế của Việt Nam khá chiến lược – phía nam của Trung Quốc. Từ cảng nước sâu Cam Ranh, với lực lượng hải quân đủ mạnh, có thể kiểm soát đến 2/3 biển Đông. Từ xa xưa Trung Quốc đã luôn muốn kiểm soát Việt Nam, nay thì các cường quốc đều muốn chi phối, thậm chí là được đóng căn cứ quân sự ở Việt Nam.

Cho nên, mấy nghìn năm xưng vương và xưng đế của Việt Nam là mấy nghìn năm phải chống giặc ngoại xâm phương bắc Trung Quốc để giữ đất, giữ người. Cứ vài chục năm giặc ngoại xâm lại tràn sang một lần, nội tình thì cũng lại thường xuyên lục đục. Vì điều đó mà nhân tâm con người không yên ổn được để xây dựng và phát triển đất nước. Cá tính con người thời chiến, thời bình cũng lẫn lộn, người nóng tính, kẻ ôn hòa.

Lời kết
Số phận của mỗi công dân trong một đất nước, tự mình không thể quyết định được. Như một chiếc xe máy đi trên đường, bị xe buýt đâm là chết. Người ta chỉ kiểm soát được chất lượng xe, tốc độ và con đường mình đi. Nhưng đi xe buýt mà gặp anh tài xế say hoặc ngủ gật mà lao xuống vực thì cũng chết. Những chiếc xe bốn, tám hay hai tư chỗ thì số phận của chúng do các hãng sản xuất và trình độ, sức khỏe của anh tài xế quyết định. Hãy học lái một cách bài bản trước khi lên đường.