Hút thuốc trong văn hóa người Việt

Ở đất nước Việt Nam, trong khi các gia đình ở nông thôn, cha và con có thể hút chung một cái điếu cày, thì nhiều gia đình của các trí thức trên thành thị, người con có thể là đã ba bốn mươi tuổi, nhưng vẫn không cảm thấy tự tin, thoải mái khi hút thuốc trước mặt cha.

1. Hút thuốc trong chiến tranh
Không biết từ bao giờ, thuốc lá (điếu) du nhập vào Việt Nam. Trước đó, chắc người Việt Nam chỉ hút thuốc lào (điếu bát, điếu ống) và thuốc phiện. Những năm chiến tranh ảnh hưởng rất nhiều đến văn hóa hút thuốc người Việt Nam. Trong chiến tranh, khi mà cái chết có thể đến bất cứ lúc nào, người ta quên đi cái hại nhỏ và lâu dài của thuốc lá.

Vị cha già dân tộc, khai sinh ra đảng và nhà nước Việt Nam – chủ tịch Hồ Chí Minh – hút thuốc lá. Điều này ảnh hưởng đến văn hóa hút thuốc của người Việt, trực tiếp là gia tăng số lượng người hút thuốc, vì nam thanh niên Việt Nam tham gia chiến tranh rất nhiều. Trong các buổi thăm úy lạo binh lính, một trong những hình ảnh thân thương là ông phát thuốc cho họ.

2. Hút thuốc trong xã hội hiện nay
Bài viết này không bàn đến góc độ y tế của hoạt động hút thuốc, vốn rõ ràng là có hại đối với sức khỏe con người. Mỗi năm có khoảng bốn mươi nghìn (40.000) người chết do các nguyên nhân liên quan đến thuốc lá, gấp ba lần số người chết do tai nạn giao thông. Bài viết cũng không bàn đến góc độ kinh tế, khi giá thuốc lá ở Việt Nam vẫn còn khá rẻ.

Quan niệm về thuốc lá ở Việt Nam cũng giống như quan niệm của các nước trên thế giới, vẫn được chiếu trên điện ảnh. Theo đó, số đông người Việt Nam vẫn quan niệm hút thuốc lá là có nét gì đó phong trần, từng trải. Nhìn cử chỉ và phong thái của người hút thuốc làm ta có cảm tưởng rằng, người đó là người từng trải, già dặn và sâu sắc trong suy nghĩ.

Hình ảnh điển hình trong điện ảnh, cũng như ngoài cuộc sống, là người đàn ông điển trai lo việc quan trọng, mắt đăm chiêu nhìn xa xăm, tay kẹp điếu thuốc đang nghi ngút khói. Chính hình ảnh đó làm gia tăng số lượng người hút thuốc ở Việt Nam, nhất là trong chiến tranh. Sau đó, những người lính từ chiến trường về lan tỏa thói quen này ra cộng đồng, rồi đến các thế hệ sau.

3. Hút thuốc khi đất nước phát triển
Đất nước đổi mới, mở cửa nên kinh tế với thế giới nên liên tục phát triển. Đất nước phát triển kéo theo sự thay đổi trong cách xây dựng của cơ sở hạ tầng. Điều này đã ảnh hưởng đến văn hóa hút thuốc hiện nay. Khi các văn phòng hiện đại được xây dựng, chúng được đóng kín bằng khung nhôm kính để lắp máy lạnh. Hút thuốc trong các văn phòng này sẽ làm cho không gian bức bối, ngột ngạt.

Điều này trực tiếp làm giảm số lượng người hút thuốc lá ở khối văn phòng. Cho nên từ lâu mới có câu: “Nhà giàu không hút thuốc”. Những người có thu nhập cao, có điều kiện tiếp xúc với nhiều thông tin y tế hơn nên họ có ý thức bảo vệ sức khỏe của mình hơn. Họ hiểu tác hại của thuốc lá, trân trọng sức khỏe của mình nên dần rời xa thói quen hút thuốc. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu điều đó, hoặc hiểu nhưng không làm.

Truyền thống Nho giáo cũng ảnh hưởng đến văn hóa hút thuốc của người Việt Nam. Tính tôn ti trận tự của Nho giáo đã ngăn trở một bộ phận thanh niên Việt Nam hút thuốc. Như đã đề cập bên trên, hút thuốc trong văn hóa Việt Nam một cách không chính thức là sự thể hiện của một người đàn ông chín chắn, già dặn, bản lĩnh, trưởng thành nên các nam thanh niên thấy e ngại khi hút thuốc trước mặt cha.

Thay lời kết
Dưới góc độ y tế và hình ảnh cá nhân, hút thuốc rõ ràng là có hại và không đẹp lắm. Dưới góc độ văn hóa, quan niệm hút thuốc là thể hiện của người già dặn cũng đang dần thay đổi, vì giờ phụ nữ và trẻ em cũng hút thuốc. Các quan niệm cũ về hút thuốc đã thay đổi, bạn hãy bỏ thuốc khi có thể, nếu không thì chỉ nên hút vài điếu một ngày. Trên tất cả, đừng để việc hút thuốc của mình ảnh hưởng đến người khác.