Tôi dạy con tôi học toán

Einstein từng nói: “Nếu bạn nói mà một đứa trẻ không hiểu, thì chính bạn cũng chưa”. Bây giờ tôi đã hiểu câu nói này. Hôm rồi tôi có dạy con tôi học toán, cô giáo và mẹ nó nói rằng nó dốt toán. Trời ạ, nhà tôi chưa có ai dốt toán. Đề bài là sắp xếp một dãy số từ lớn đến bé và ngược lại. Dãy số chỉ có bốn hoặc năm số nhỏ hơn 10. Con tôi mới học lớp một.

1. Sắp xếp dãy số
Ban đầu tôi dạy cháu làm theo kiểu máy móc. Nhìn cả dãy số, tìm số bé nhất viết ra đầu tiên. Sau đó, lấy tay che số đó đi rồi tìm số bé nhất trong các số còn lại, cứ thế cho đến hết dãy số. Ban đầu cháu làm khá tốt, cháu có thể tìm được số lớn hoặc nhỏ nhất trong một dãy số. Đến tối, tôi dạy lại con bài đó, vì muốn nó hiểu được bản chất của bài học.

Tôi tìm cách giải thích thật dễ hiểu để cháu hiểu được bản chất của việc mình đang làm. Thật kỳ lạ, càng dạy tôi lại càng phát hiện ra là cháu chẳng hiểu gì. Điên tiết tôi phùng mang trợt mắt, đét vào đít cháu mấy cái, nói rằng sao mày ngu thế hả con, nhà này có ai dốt toán đâu. Cháu sợ hãi, luống cuống đến mức không còn chọn được số lớn nhất hay nhỏ nhất trong một dãy số nữa. Tôi có cảm giác tôi dạy làm nó dốt đi.

Trấn tĩnh lại, tôi cố gắng bình tĩnh giảng giải thật đơn giản, nhưng vì cháu đã sợ nên nó còn không còn hiểu lớn hơn và nhỏ hơn là gì nữa. Nó cũng không hiểu thế nào là một dãy số có thứ tự. Không hiểu được việc “sắp xếp một dãy số lộn xộn” là làm cho dãy số đó có trật tự, các cón số trong đó được sắp xếp tăng dần hay giảm dần.

Thậm chí, khi luống cuống nó còn lấy cả những số không có trong dãy số để trả lời tôi. Tóm lại là nó chẳng hiểu gì cả. Nó không hiểu nó đang làm gì, và tại sao nó lại phải sắp xếp dãy số đó. Rồi khi làm không được thì bị bố nó quát mắng, đánh đít… Vậy là tôi chưa hiểu nó và chưa hiểu nền giáo dục này!

2. Ký ức học trò của tôi
Trẻ con thiên bẩm là nghịch ngợm. Chúng nghịch cả khi ăn lẫn khi đi vệ sinh. Chúng chỉ dừng nghịch khi chúng ngủ hoặc ốm. Giáo dục là cách chúng ta tiếp cận chúng để hướng chúng đi theo con đường mà chúng ta muốn. Chúng phản ứng với giáo dục là điều tất nhiên. Tự nhiên như hơi thở.

Học là việc lâu dài, thậm chí là việc cả đời, nên giáo dục đối với lớp trẻ là dạy cho chúng thái độ đối với việc học. Biến việc học thành thói quen hàng ngày, chăm chỉ và học đúng cách là những vấn đề quan trọng nhất của việc học. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu.

Thú thật tôi không còn nhớ hồi nhỏ tôi có học bài sắp xếp các dãy số không, và tôi đối diện với bài toán đó ra sao. Tôi còn không nhớ nhiều bài quan trọng khác ở các cấp lớn hơn, thậm chí chẳng nhớ gì cả. Chỉ nhớ một vài thày cô mình quý, một vài lần phát biểu đúng được biểu dương, và những lần nghịch quá bị trách phạt.

Tất cả ký ức học trò của tôi là thế. Tóm lại, gần như tôi chẳng học được gì từ nhà trường. Nhưng giờ đây nhận thức của tôi đảm bảo cho tôi sống bình thường trong xã hội. Những thứ đó tôi không học ở trường. Phần lớn kiến thức của tôi là tôi học lại từ tuổi 25.

3. Rèn luyện thói quen học
Quay lại với lũ trẻ… Rõ ràng học là con đường ngắn nhất, êm đềm nhất và an toàn nhất để chúng vào – bố mẹ chúng mong vậy. Có nhiều cách tốt hơn khi trở thành thần đồng hay thiên tài này nọ, nhưng cách đó cũng rủi ro lắm. Các thế hệ trước đều an toàn khi vào đời như thế. Còn việc chúng mải chơi, thật thà mà nói, tuổi nào chả mải chơi. Đến bố mẹ, ông bà chúng vẫn còn muốn được chơi nữa là bọn chúng.

Vậy nên rèn luyện thái độ với việc học là việc quan trọng đầu tiên đối với bọn trẻ. Đến giờ là phải đi học. Ngồi vào bàn, đúng tư thế, mở sách vở ra làm bài tập. Khi đã có một thái độ học nghiêm túc, học đủ thời giờ chúng sẽ tối thiểu đạt điểm trung bình, vì giáo trình biên soạn không bao giờ quá khó. Chương trình luôn phải đảm bảo, những học sinh năng lực tư duy trung bình sẽ đạt được những điểm số trung bình.

Việc giáo dục xưa của đất nước ta chịu ảnh hưởng từ Trung Quốc. Không phải tự dưng mà cuốn “Tam tự kinh” – ngày xưa các em nhỏ lúc mới đi học phải học thuộc, trước khi học lên những cuốn khó khác là “Tứ thư” và “Ngũ kinh”. Trong cuốn đó có câu: “Giáo chi đạo, quí dĩ chuyên” – Tạm dịch: Trong việc học, quý nhất là sự chuyên cần. Điều này không phải là dạy chúng, mà dạy bố mẹ và thày cô chúng.

4. Dây chuyền giáo dục
Những cháu yêu thích việc học sẽ học hành chăm chỉ. Và rồi chúng sẽ tìm ra được phương pháp học, và chúng sẽ học giỏi. Khi giỏi, cháu sẽ càng yêu thích việc học hơn nữa. Cho nên việc đầu tiên phải là: khơi dậy lòng ham hiểu biết trong chúng. Thày cô nào làm được việc đó mới là dạy giỏi.

Quan điểm về giáo dục nói chung – xét trên tầm vĩ mô – là tạo ra những “sản phẩm” có chất lượng trung bình, nếu tốt được thì khá giỏi, nhưng tốt nhất có thể là không có sản phẩm lỗi. Các em học sinh ra trường phải đảm bảo có kiến thức ở mức trung bình để tư duy, tính toán những việc hàng ngày ở đời.

Những môn học xã hội mang tính nhân văn, định hướng các em trở thành những công dân tốt, yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước..; yêu khoa học, yêu nghệ thuật, biết thiệt hơn, biết trái phải… Chúng ta phải dạy các em sống có nguyên tắc và biết yêu thương.

Bậc phổ thông thì chỉ nên học kiến thức cơ bản. Rồi lên cấp đại học và vào các trường nghề thì mới học sâu và đào tạo nghề. Không nên đẩy kiến thức chuyên sâu xuống bậc phổ thông. Nhưng thế nào là chuyên sâu, và thế nào là cơ bản thì điều đó nhiều bên, nhiều phía, thậm chí là nhiều quốc gia còn đang tranh cãi.

Bắt các em học kiến thức chuyên sâu trong tuổi đang cần vận động nhiều để phát triển cơ thể là điều vô lý. Vì điều đó gây lãng phí sức lực, chất xám và nhựa sống của các em. Ngoài ra, còn tạo áp lực, gây căng thẳng tâm lý cho các em và gia đình. Và điều cơ bản nhất là, học rồi không bao giờ dùng đến thì có nên học?

Lời kết
Nhà trường cần chuẩn bị cho các em lượng kiến thức cơ bản đủ để bước vào đời. Còn sau đó, nếu các em muốn học thêm, thì khi cần kiến thức gì thì học kiến thức đó. Đây là tư duy mới của giáo dục hiện đại. Hiện nay công nghệ thông tin đã phát triển vượt bậc, nên hỗ trợ cho việc học tập rất tốt. Người có mục tiêu và động lực rõ ràng, thì sẽ học được rất nhanh.

Lời kết, tôi xin trích dẫn một câu nói rất hay của William Butler Yeats, ông là nhà thơ và là nhà soạn kịch nổi tiếng người Ireland: “Giáo dục không phải là việc đổ đầy những chiếc bình, mà là thắp lên những ngọn lửa”. Triết lý giáo dục hiện đại là giáo dục để khai sáng và giải phóng con người. Ban đầu là khai sáng trẻ thơ, sau đó là giải phóng năng lực tiềm tàng trong mỗi đứa trẻ. Mỗi đứa trẻ là một thiên tài.