Tinh hoa của Nguyễn Duy Cần

Thời 20 tuổi tôi rất hâm mộ tác gia Thu Giang Nguyễn Duy Cần. Tôi đọc khác nhiều tác phẩm của ông. Thời tôi là sinh viên đó, sách của ông được bán rất nhiều, cả trong hiệu sách lẫn ngoài vỉa hè. Khi đất nước mới mở cửa, đồng tiền lên ngôi trong lúc nhiều giá trị học thuật vẫn còn mông lung thì điều đó rất đáng quý. Tôi rất thích cuốn “Cái dũng của thánh nhân” của Nguyễn Duy Cần, xin được trích ra đoạn mình thích nhất:

“Bậc chân nhân không ham sống, không sợ chết. Sinh ra không mừng, chết đi không sợ. Thản nhiên mà đến, thản nhiên mà đi, không vướng bận vào đâu cả. Thuận theo đạo mà sống nên trên không cự với trời, dưới không cự với người. Tâm bao giờ cũng quả quyết, cử chỉ trầm lặng, gương mặt đơn sơ, hạnh kiểm điều độ, tình cảm mực thước… Gặp việc thì làm, không gặp việc thì không làm, không bày tỏ tâm sự cùng ai. Những kẻ chưa đến bậc chân nhân thì thích bè bạn, tâm sự, muôn việc đắn đo lo sợ. Không biết thản nhiên đối với những cuộc vinh hư tiêu trưởng ở đời, thường đem thân tiêu huỷ trong cuộc săn tìm danh lợi.”

Tôi cho là tinh hoa của cuốn sách “Cái dũng của thánh nhân”, thậm chí tinh hoa của cả cuộc đời Thu Giang Nguyễn Duy Cần nằm cả ở đoạn đó. Dù theo cách mô ta bên trên thì rất khó có ai đạt được đến bậc chân nhân. Cho nên, tôi ngưỡng mộ ông nhưng không dám theo các tiêu chí của ông. Mà có theo cũng không theo nổi. Tôi cho là nên lược bớt các tiêu chí ấy đi, để từ “chân nhân” không còn xa cách với cuộc sống, với cuộc đời, với mọi người… Bởi vì nếu không ai theo được, thì ta nên bỏ từ này đi.