Về giải thưởng VinFuture

Khách văn nào yêu khoa học mà không đưa ra những kiến giải của mình về giải thưởng VinFuture thì thật là có lỗi. Tôi là người yêu khoa học và hay viết, thôi thì cứ mạo muội mà nhận mình là khách văn vậy, nên tôi sẽ đưa ra ý kiến về giải thưởng này. Giải thưởng VinFuture được sáng lập bởi đồng chí tỷ phú, ngài Phạm Nhật Vượng và phu nhân. Đây là một giải thưởng được đánh giá là có tầm vóc quốc tế.

1. Luận giải
Bàn về một giải thưởng thì trước hết ta phải bàn xem đó là giải “khuyến tài” hay “khuyến khó”. Ở đây ta có thể thấy giải của ngài Phạm Nhật Vượng và phu nhân là khuyến tài, khuyến khích tài năng. Về giải khuyến tài thì uy tín nhất thế giới có lẽ luôn là giải Nobel, tên của nhà khoa học sáng lập nên giải. Khuyến khó là giải thưởng trao cho những con người là tấm gương vượt khó.

Điều thứ hai cần nói về một giải thường là tính xứng đáng của các công trình nhận giải và tất nhiên là giá trị giải thưởng. Về tính xứng đáng của các giải thì tất nhiên là do hội đồng chấm giải quyết định. Và điều ta nghĩ đến tiếp theo là thành phần và trình độ chuyên môn của hội đồng chấm giải. Điều này tôi xin phép được không bàn. Tiếp theo, về giá trị giải thưởng thì đây là giải có giá trị khá lớn.

2. Luận đông tây
Chúng ta đều biết, giải Nobel đã có lịch sử hơn 120 năm và đã khẳng định được thương hiệu của mình. Vậy thì ngoài tính xứng đáng của các công trình đoạt giải, giá trị giải thưởng mà nói cụ thể ra là số tiền, thì truyền thống lịch sử cũng là một điều rất quan trọng. Để đánh giá được một giải thưởng nói riêng hay một giá trị nói chung trong xã hội, chúng ta cần phải chờ rất nhiều năm mới đánh giá đúng được.

Việt Nam là một đất nước không lớn cả về dân số và diện tích, lại là một nước đang phát triển nhưng lại tổ chức giải này, thì các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc họ nghĩ sao? Họ có đã, đang và sẽ làm không? Đặc biệt là đất nước có nhiều trọc phú thích khoe mẽ như Trung Quốc và Ấn Độ, không thể nói những “ngài” đó không nghĩ ra ý tưởng này, nhưng vì sao họ không làm thì đó là một dấu hỏi lớn.

3. Luận tính chất
Chúng ta cũng biết, Nobel là một nhà khoa học làm giàu từ phát minh của mình. Tức là Nobel làm giàu từ sáng tạo, chất xám, sự cần cù và thành công nhờ phát minh của ông hữu ích cho cộng đồng, được cộng đồng tiêu dùng và công nhận. Tất nhiên, người đọc cũng biết ở đây tôi bỏ qua mặt trái của những phát minh của ngài Nobel. Người phát minh ra súng không mang tội giết người.

Vậy chủ nhân của giải VinFuture làm giàu bằng gì? Tập đoàn Vin có bao nhiêu bằng phát minh, sáng chế? Họ có làm giàu từ khoa học và công nghệ không? Rất mong có ai đó trả lời cho tôi những câu hỏi trên. Tôi xin khẳng định là giải thưởng VinFuture là đúng đắn. Tiền đưa vào khoa học luôn đúng đắn, đúng đắn hơn cả đầu tư mạo hiểm, càng đúng đắn hơn mua du thuyền, siêu xe, trang sức…

4. Luận hiệu quả
Người Việt Nam từng bỏ ra rất nhiều tiền để xây các chùa rất lớn, tôi gọi là đầu tư trong lĩnh vực tôn giáo. Không ai đo đếm thiệt hại của việc đầu tư này trong đại dịch Covid-19. Sẽ ra nếu số vốn đó được đưa vào đầu tư mạo hiểm, nhất là trong lĩnh vực công nghệ. Chúng ta hoàn toàn có thể thành công khi đi tắt đón đầu, vừa tạo ra công ăn việc làm, vừa có thể tạo ra kỳ tích trong việc phát triển kinh tế.

Suy cho cùng, tiền là tiền của cá nhân nên nói kiểu gì cũng khó. Tiền của cá nhân thì cá tính, quan điểm và sở thích người ta thế nào thì người ta tiêu tiền như thế, không ai nói được. Nhưng nếu nhìn nhận ở góc độ quốc gia, thì một đất nước có bao nhiêu người giàu lên, bao nhiêu người hòa nhập được vào giới học thuật quốc tế không quan trọng bằng việc đất nước ấy giúp được bao nhiêu người thoát khỏi cảnh khó khăn cùng cực.

Lời kết
Cách đây khoảng 15 năm, trên diễn đàn nổi tiếng nhất Việt Nam khi ấy, trong một cuộc thảo luận tôi đã viết rằng: tại sao Bill Gates không tạo ra giải khuyến tài lớn hơn giải khuyến tài của Nobel để nổi tiếng trong lịch sử, mà ông cứ đi khuyến khó, đi cứu giúp những người cùng cực ở châu Phi khỏi những căn bệnh xưa như trái đất? Sau tôi hiểu rằng ông làm vậy là có lý do. Hệ điều hành Windows và ứng dụng tin học văn phòng Office của Microsoft đã giúp nhân loại giảm được không biết bao nhiêu hoạt động chặt rừng để sản xuất giấy.