Vị trí của giáo dục trong xã hội

Giáo dục không chỉ là việc truyền thụ cho trẻ con kiến thức, mà còn có nhiệm vụ trông giữ trẻ con ở trường để bố mẹ chúng tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Trẻ con đi học một cách an toàn và lĩnh hội được những điều bổ ích, thì bố mẹ chúng mới yên tâm công tác. Khi xác định được vị trí, vai trò, cao hơn là thiên chức của mình như thế, nền giáo dục mới được tổ chức và vận hành một cách khoa học và bài bản.

Trẻ con nếu không đến trường, chúng sẽ ra đường, ra chợ, ra sông, ra suối, ao, hồ chơi những trò nguy hiểm. Với sự mong manh của mình, chúng là đối tượng dễ bị tổn thương. Các nguy cơ có thể đến với trẻ con là: bị bắt nạt, lừa gạt, tấn công, bị tai nạn mà ở Việt Nam bây giờ rất nhiều em đuối nước vào mùa hè. Cuộc sống với bao nhiêu sự phức tạp như thế, mà nhà trường chỉ dạy kiến thức “sách vở” thì không toàn diện.

Nền giáo dục bài bản là một nền giáo dục tổ chức được sao cho, nhà trường là một xã hội thu nhỏ, nơi các em được học tập và vận động, vui chơi và trải nghiệm thực tế. Học tập kiến thức “sách vở” chỉ là một phần trong việc học tập để có bản lĩnh toàn diện, để các em vào đời an toàn. Tức là các nhà trường, ngoài các phòng học và thư viện ra cần phải có các loại sân chơi, bể bơi để các em có thể được vận động, trải nghiệm, giao lưu, kết bạn… Thậm chí sân chơi còn quan trọng hơn!

***

Với tiêu chí là một xã hội thu nhỏ, thì nhà trường thậm chí nên có các học sinh hư. Vì xã hội đầy dẫy kẻ lưu manh, tội phạm. Những học sinh ngoan ngoãn, học giỏi thường khá ngây ngô, họ nên “được” đối mặt với các học sinh hư, trước khi phải đối diện với những kẻ lưu manh ngoài đời thật.

Trường học càng đa dạng, càng giống xã hội thì học sinh càng đỡ bỡ ngỡ khi vào đời. Chúng ta đuổi học các học sinh hư là sai lầm, gom các học sinh giỏi hoặc hư ra riêng thành các trường, các lớp cũng là sai lầm. Mục đích của giáo dục là vì tương lai của các thế hệ, chứ không phải vì thành tích của một số người.

Với tiêu chí là những nhà “trông trẻ”, thì nhà trường nên dạy các học sinh dưới 15 tuổi cả ngày, để bố mẹ chúng được tập trung toàn bộ tâm trí cho công việc. Khi đó năng suất của mỗi người và của cả xã hội sẽ cao hơn. Mà muốn trông được trẻ, thì ngoài dạy học, mỗi trường học còn phải làm cả những sân chơi, để các em học mà chơi – chơi mà học.

Được chơi, được vận động, được trải nghiệm thú vị thì trẻ mới hứng thú đến trường. Khổng Tử nói: “Vui mà học thì hơn biết mà học”. Thày cô phải là những người định hướng các em cả học và chơi, để hoàn thiện cả kiến thức và kĩ năng, chứ không chỉ là những người truyền thụ kiến thức “sách vở”. Giáo viên cần phải ứng xử với học sinh như những đối tác, như những người lớn.

***

Không có gì độc ác hơn giáo dục nhồi sọ, như Hitler đã đầu độc tư tưởng các thanh niên Đức giữa hai cuộc thế chiến, hay các thanh niên ở Trung Đông lớn lên bị đầu độc tư tưởng Hồi giáo cực đoan… Trẻ con, với sự trong trắng và tinh khôi của mình, chúng cần được giáo dục toàn diện để bước vào đời, để có được nhân cách hoàn thiện.

Chỉ như thế thì khi lớn lên thành các công dân, chúng mới có được năng lực tư duy và phản biện độc lập. Một đất nước có được nhiều công dân như thế, đất nước ắt sẽ là một đất nước mạnh. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai, còn kẻ nào độc tư tưởng của thanh niên, chắc chắn sẽ phải nếm trái đắng. Lịch sử sẽ phán xét chúng, vết nhơ muôn đời.

Vậy nên, với tất cả sự kính trọng, tôi thấy nhiều người lớn hay chê bai rằng: thanh niên Việt Nam nói “như con vẹt”. Xin thưa: họ không thể nói khác, vì họ chỉ được dạy như thế. Làm sao mà họ nói khác được? Lỗi là lỗi của chính quyền, của những người đưa ra chính sách giáo dục. Thậm chí, ngay cả các thày cô giáo cũng chỉ là nạn nhân. Nền giáo dục tiến bộ hay lạc hậu có thể làm một đất nước tiền nhanh hay tụt lùi đến cả trăm năm.